De roze driehoek

De roze driehoek werd na 1975 het symbool van de roze beweging. Een systeem van driehoeken werd in Duitsland door de nazi’s in 1933 ingevoerd om de verschillende gevangenen in de concentratiekampen uit elkaar te kunnen houden. Een affiche uit het Bundesarchiv laat zien dat de roze driehoek was gereserveerd voor homoseksuelen.

Na 1935 werden mannen die volgens de Duitse wet werden veroordeeld voor ‘homoseksueel gedrag’ naar de gevangenis gestuurd. Als ze na hun straf ‘onverbeterbaar’ bleken, werden ze afgevoerd naar concentratiekampen. Naar schatting belandden zo’n 50.000 Duitse mannen voor hun homoseksualiteit in de gevangenis. 10.000 van hen werden daarna doorgestuurd naar de kampen. Slechts de helft van die groep overleefde.

Geuzenteken

Voor Duitse homoseksuelen stopte de oorlog niet in mei 1945. Na de bevrijding werd de antihomowetgeving die de nazi’s hadden geïntroduceerd nauwelijks teruggedraaid. Veel activisme en protest was nodig voordat de wetgeving in 1969 werd herzien. De prille Duitse homobeweging voelde zich in al die jaren nog steeds oorlogsslachtoffer. Om hun onderdrukking in beeld te brengen, moedigden activisten uit Berlijn de beweging aan de roze driehoek als geuzenteken te gebruiken, in de vorm van een speld of button.

Het verhaal over de roze driehoek was in Nederlandse homokringen welbekend. De Rooie Flikkers uit Nijmegen hadden goede persoonlijke contacten met de homoactivisten in Berlijn. Op 3 mei 1975 verwerkten zij het symbool in een vlag, die ze gebruikten tijdens een demonstratie rond de Dodenherdenking in Nijmegen. ‘Homo’ schreven ze ernaast, zodat daar geen misverstand over kon bestaan.

Ook onder Nederlandse lesbiennes en homomannen was het gevoel van onrecht groot. Daarom omarmden ze het symbool in een paar jaar tijd als algemeen teken van protest. De kleuren roze en lila werden al eerder gebruikt, maar de combinatie met de driehoek versterkte het gevoel van verzet. Homomannen en lesbische vrouwen droegen, soms met gevaar voor hun eigen veiligheid, roze driehoeken om herkenbaar te zijn en om het verzet tegen de heteronorm een beeld te geven.