Met onderzoek, publicaties, advies en initiatieven heeft historicus en archeoloog Judith Schuyf (Den Haag, 1951-) zich haast levenslang ingezet voor de geschiedenis en emancipatie van de lhbt+-gemeenschap en (lhbt+-)oorlogsslachtoffers. Haar inspanningen werden bekroond met de Annie Brouwer-Korfprijs (2008), een koninklijke onderscheiding (2014) en de Bob Angelo Penning van COC Nederland (2015). ...

Ligya Wachter (1953-) is een in Suriname geboren maatschappelijk werkster. Ze is actief in de Nederlandse vrouwenbeweging en is medeoprichtster van Black Orchid en Mil Colores. Black Orchid is een Nederlands landelijk netwerk voor zwarte en migrantenvrouwen die van vrouwen houden. Mil Colores is een stichting voor en door vrouwen van verschillende etnische achtergronden en diverse seksuele geaardheden. ...

In de jaren tachtig was Betty Paërl (1935-2022) een van de weinige trans vrouwen in Nederland die onverdroten en ongegeneerd van zich lieten horen. Intelligent, eigenzinnig en taboeloos: zo waren haar columns en artikelen in kranten en tijdschriften, en zo trad ze enkele keren op radio en televisie op: ‘Ik ben radicaal-pervers!’ ...

Anna Blaman (1905-1960) was een gevestigde existentialistische schrijfster. Hoewel Anna de literatuur geen geschikt middel vond om maatschappelijke verandering te bewerkstelligen, is ze door de openlijke beleving van haar homoseksualiteit nog altijd een moedig en baanbrekend lesbisch rolmodel. ...

De Roze Filmdagen is een internationaal filmfestival gericht op lhbti+-films. Het festival wordt sinds 1996 georganiseerd in Amsterdam, waarbij de films van het programma te zien zijn in diverse filmhuizen in de stad. ...

Rijkjan Sikkel (1945-2021) was een activist die zich met name tijdens zijn studententijd, maar ook erna, ingezet heeft voor de lhbti+-emancipatie in Nederland. Hij was onder meer betrokken bij de oprichting van de Amsterdamse Studenten Werkgroep Homoseksualiteit (ASWH) in 1967 en de Federatie Studenten Werkgroepen Homoseksualiteit (FSWH) een jaar later. ...

Dertien jaar heeft jurist Jan Wolter Wabeke met onder anderen Henk Krol gestreden voor de openstelling van het huwelijk voor stellen van hetzelfde geslacht. Op 1 april 2001 werd dit eerste huwelijk ter wereld voltrokken in Amsterdam door toenmalig burgemeester Job Cohen. Twintig jaar later is het universele huwelijk mogelijk in landen verspreid over alle continenten, maar in Nederland wordt het nog altijd niet door iedereen als vanzelfsprekend geaccepteerd. ...

Nicky Nicole is de drag-persona van de Amerikaanse Nicholas Carter (1969-), waarmee hij in de jaren negentig beroemd werd in Amsterdam. Nicole trad op in clubs als Richter, RoXY, iT en Havana, en verwierf nationale bekendheid als jurylid bij De Travestieshow. Nicole’s Amerikaanse karakter en talent voor zowel komedie als mode en performance charmeerden de Nederlandse gayscene. ...

Pink Marrakech is een stichting die zich inzet voor Nederlands-Marokkaanse lhbti+’ers. Oprichter Nassiri Belaraj (1974) heeft zelf lang in de knoop gezeten met zijn geaardheid en hoopt met de stichting mensen bij te staan die in dezelfde situatie zitten als waarin hij zich ooit bevond. ...

Wereldwijd voelen lhbti+’ers zich genoodzaakt om hun thuisland te ontvluchten uit angst voor vervolging vanwege hun seksuele oriëntatie of genderexpressie. Een deel van hen vraagt asiel aan in Nederland. De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) heeft de ingewikkelde taak om te beslissen in hoeverre deze asielaanvragen gegrond zijn. De lhbti+’ers zien zich vanwege discriminatie in de asielzoekerscentra (azc’s) waar zij verblijven vaak gedwongen om voor de tweede keer de kast in te gaan. LGBT Asylum Support strijdt voor een veilige leefomgeving voor de lhbti+-gemeenschap in Nederlandse azc’s. ...

In 1984, tijdens de tweede feministische golf, richtten Cora Vlaar en Rita Verpalen garagebedrijf de Knalpot op in een kraakpand in de Amsterdamse Jordaan. Uitgangspunt was een werkplaats waar vrouwen een cursusreeks autotechniek konden volgen die speciaal op hen was ingericht. Het succes van de vrouwensleutelplaats groeide gestaag en in 1987 brachten monteuses Annemieke Pels en Rita Verpalen het boek Van Bumper tot Bumper, autosleutelboek voor vrouwen uit om nog meer vrouwen te inspireren. Hoewel de garage slechts vijf jaar heeft bestaan, tot 1989, heeft de Knalpot autotechniek toegankelijk gemaakt voor honderden vrouwen. ...

André Reeder (1954-), geboren in Moengo (Suriname), is freelance filmmaker en maatschappelijk werker in de Bijlmermeer. Eind jaren zeventig en in de jaren tachtig was hij actief in de politieke organisatie LOSON en redacteur van het LOSON-blad Wrokoman. LOSON hield zich voornamelijk bezig met de dekolonisatie van Suriname en het racisme dat Surinamers in Nederland ervaren. Van 1992 tot 2002 was Reeder betrokken bij Strange Fruit, een Nederlands collectief van lhbti-jongeren met een migratieachtergrond dat vocht tegen hun marginalisering binnen zowel hun etnische gemeenschap als de Nederlandse homoscene. ...

Anne Krul (1958-) is een zwarte beeldend kunstenares, schrijfster, dichteres en activiste. In de jaren negentig was zij actief in verschillende lhbti+- en vrouwenorganisaties zoals Strange Fruit, de internationale lesbische organisatie ILIS en in ZAMI, de organisatie voor zwarte, migranten- en vluchtelingenvrouwen. Uit haar werk kunnen we de pijnpunten en voordelen afleiden van het werken binnen en buiten witte organisaties en het politieke belang van het benoemen van onszelf. ...

Joanna Werners (1953) is een in Suriname geboren en getogen schrijfster. Haar debuutroman Droomhuid (1987) is een autobiografische roman over haar eerste verliefdheid op een zwarte vrouw, die haar leven voorgoed zou veranderen. Haar werk verwijst voortdurend naar Suriname en vrouwen die van vrouwen houden. ...

Jacob Israël de Haan (1881-1924) schreef in 1904 de eerste Nederlandse roman waarin sprake was van een openlijke homoseksuele relatie. Naast zijn literaire en academische carrière, reisde De Haan als politiek activist naar Rusland en Palestina. Zijn uitgesproken mening over de Joodse staat heeft hem uiteindelijk het leven gekost. ...

Toen in 1933 de nationaalsocialisten in Duitsland aan de macht kwamen, vielen ook homoseksuelen onder de groepen mensen die volgens het regime minderwaardig waren en uit de samenleving moesten worden verwijderd. In nationaalsocialistische ogen waren homoseksuelen slap, verwijfd en niet in staat tot voortplanting. Door de in 1935 aangescherpte Duitse wetgeving kwamen veel mannen in de gevangenis of een concentratiekamp terecht. Na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog kwamen ook in Nederland vooral homoseksuele mannen in de problemen, al werden zij niet systematisch vervolgd. ...

Emir Belatoui is afkomstig uit Algerije en kwam in 1998 in Nederland wonen. In Amsterdam heeft hij de organisatie Secret Garden opgericht. Met deze organisatie biedt hij consultatie aan lhbti+’ers met een niet-Nederlandse etnisch-culturele achtergrond. ...

Artikel 248bis is het wetsartikel dat tussen 1911 en 1971 als onderdeel van de Zedelijkheidswet seksueel contact verbood met mensen van gelijk geslacht onder de 21 jaar. Het wetsartikel was discriminerend, aangezien seksueel contact tussen heteroseksuelen al toegestaan was als de jongste van de twee ouder dan 16 was. ...

Aaïcha Bergamin (1932-2014) was een Nederlandse transgender pionier. Ze wordt nog weleens weggeschreven als ‘excentrieke hoerenmadam’ – minder bekend is de juridische strijd die ze voerde om te kunnen zijn wie ze was. ...

Willem Arondéus (1894-1943) was een Nederlandse schilder, schrijver en verzetsstrijder. In 1943 werd hij gefusilleerd vanwege een aanslag op het Amsterdamse bevolkingsregister. Daarnaast is Arondéus bekend geworden om de open manier waarmee hij al vanaf de jaren tien (van de vorige eeuw) met zijn homoseksualiteit omging. ...

Intersekse is een moeilijk te definiëren conditie, aangezien het ingaat tegen het aangeleerde patroon om mensen biologisch in te delen in twee categorieën: man en vrouw. Het heeft een lange geschiedenis, waarin uiteenlopende houdingen aangenomen zijn ten opzichte van het verschijnsel en het bovendien vele namen gekend heeft. ...

Twie Tjoa (1943-) was de eerste vrouwelijke directeur op het ministerie van Arbeid in Suriname. De positie van vrouwen stond centraal in haar werk: ze vocht voor betere wetgeving en leefomstandigheden voor de Surinaamse vrouw. Sinds 1996 woont Tjoa in Nederland en strijdt ook hier via tal van organisaties voor de emancipatie van zwarte, migranten- en vluchtelingenvrouwen en biculturele lhbti+’ers. ...

Vereniging Tijgertje is de oudste homosportclub van Nederland. In 1982 werd de club opgericht na rellen tijdens de Roze Zaterdag in Amersfoort waarbij homoseksuele mannen in elkaar geslagen waren. In eerste instantie werd vooral de nadruk gelegd op zelfverdedigingscursussen, maar in de loop van bijna veertig jaar heeft de club ook trainingen in vele andere sporten opgezet. ...

Door de grote ontkerkelijking sinds 1970 is de rol van de pastorale zorg in de lhbti+-emancipatiebeweging op de achtergrond geraakt. In de jaren vijftig en zestig was die zorg in Nederland heel belangrijk voor het toleranter maken van de samenleving als geheel en de kerken in het bijzonder. 1961 was daarbij een belangrijk jaar, dat Nederland tot in de jaren zeventig in West-Europa op een voorsprong zette. De grote stroom binnen de Nederlandse katholieke kerk en de diverse Nederlandse protestantse kerken bleef achter, maar enkele voormannen staken hun nek uit en beïnvloedden met hun geschriften de pers, confessioneel of niet. ...

Op 5 september 1987 werd in Amsterdam het Homomonument onthuld. Het is een gedenkteken voor alle slachtoffers van geweld tegen de lhbti+-gemeenschap – tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar ook voor de slachtoffers daarvoor en daarna. ...

In 1932 verscheen in Nederland het eerste homotijdschrift. In de daaropvolgende decennia zijn er nog vele homo- en lesbische bladen gevolgd. Met name in de jaren zestig werden door middel van homotijdschriften de maatschappelijk discussie en emancipatiebeweging aangewakkerd. Vanaf de jaren tachtig werden er ook lesbische tijdschriften opgericht om bij te dragen aan de opkomende feministische vrouwenbeweging. ...

Een stuwende kracht achter de tweede feministische golf was de lesbisch-feministische beweging. Deze beweging en het lesbische leven in het algemeen zijn voor volgende generaties vastgelegd door fotografen zoals Gon Buurman (1939-2023) en Marian Bakker (1944-). ...

Tieneke Sumter, geboren in Suriname, is een activiste met een staat van dienst van meer dan vier decennia aan intersectioneel werk. Ze was lid van Sister Outsider en SUHO, en is momenteel voorzitter van Survibes. ...

Sister Outsider (1984 – 1986) was een groep voor Zwarte en migranten lesbische vrouwen in Nederland. Het doel van de groep was het zichtbaar maken van de Zwarte lesbische cultuur en literatuur. In de jaren 80 zag Gloria Wekker het boek Zami van Audre Lorde liggen in een boekhandel in Rotterdam. Zami was het eerste boek dat ze las van een Zwarte lesbische auteur. Enthousiast deelde Wekker het boek meteen met haar vriendenkring. Samen met goede vriendin Tania Leon begon Wekker vlak daarna een Zwarte lesbische bewustwordingsgroep. ...

Gloria Wekker is een Afro-Surinaamse emeritus hoogleraar, en zij bezette tussen 2001 en 2012 de Aletta-leerstoel Gender en Etniciteit (ingesteld door het IIAV-nu Atria) aan de faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit Utrecht. Wekker is sociaal en cultureel antropoloog, en is specialist op het gebied van Gender Studies, Sexuality Studies, African American Studies, en Caribbean Studies. Haar meest recente boek is Witte Onschuld: Paradoxen van kolonialisme en ras gepubliceerd in het Engels door Duke University Press en in het Nederlands door Amsterdam University Press. Eerder publiceerde Wekker het internationaal gerenommeerde boek The Politics of Passion: Women’s Sexual Culture in the Afro-Surinamese Diaspora. Samen met Maayke Botman en Nancy Jouwe stelde Wekker Caleidoscopische visies: de zwarte, migranten – vluchtelingenvrouwenbeweging in Nederland samen. Het boek is de enige publicatie over de zmv-beweging. ...

Glenn Helberg (1955-) is een Nederlands-Caribisch psychiater. Vanuit die functie heeft hij in Nederland het Expertisecentrum Transculturele Therapie opgezet, waar hij personen met een (vaak) biculturele achtergrond helpt vanuit de overtuiging dat cultuur sterk van invloed is op iemands mentale gezondheid. Helberg spreekt zich ook regelmatig uit in het maatschappelijk debat, over onder andere racisme, de positie van de Caribische gemeenschap in Nederland en lhbti+-rechten. ...

Flamboyant, het landelijke Zwarte en migrantenvrouwencentrum, was actief tussen 1986 en 1990 in Amsterdam. Flamboyant was een ontmoetingsplek, en de eerste en enige bibliotheek- en documentatiecentrum voor zmv-vrouwen. Flamboyant bracht drie keer per jaar een nieuwsbrief uit, organiseerde cursussen en lezingen, en culturele evenementen. De stichting Flamboyant werd opgeheven vanwege een subsidiestop. In 1991 besloot een groep vrouwen de organisatie ZAMI op te zetten; een nieuw ontmoetingscentrum voor zmv-vrouwen. ...

1977: Stop Amerikaanse heksenjacht op homoseksuelen: de eerste Nederlandse homoprotestmars. ...

Transgenders die een geslachtsaanpassende behandeling wilden ondergaan, konden vanaf de vroege jaren zeventig bij het VU-ziekenhuis in Amsterdam terecht. Het zou een van de grootste en meest toonaangevende genderklinieken ter wereld worden. En dat terwijl de Vrije Universiteit (VU), waaraan het ziekenhuis gelieerd was, van oudsher een christelijk-conservatief, gereformeerd instituut was. ...

Een legendarisch begrip voor met name oudere trans vrouwen: T&T, oftewel Travestie en Transseksualiteit. Het was de eerste zelfhulpgroep voor mensen met transgevoelens, in 1970 in Amsterdam opgericht. T&T-avonden vond je later in bijna alle grote steden van Nederland. Het draaide er om herkenning, ontdekking, samenzijn en veiligheid. T&T-groepen zijn van vitaal belang geweest voor generaties trans mensen. ...

In 1979 werd het Roze Front opgericht om de jaarlijkse homodemonstratie ─ Roze Zaterdag ─ te organiseren. Het was een samenwerkingsverband van alle grote lesbische en homogroepen die er op dat moment in Nederland bestonden. In 1982 kregen zij in Amersfoort te maken met antihomogeweld, wat uitmondde in rellen. ...

Arjan Ederveen (1956) en Tosca Niterink (1960) waren tussen 1985 en 1989 op tv te zien als het komische duo Theo & Thea. Het gelijknamige humoristische jeugdprogramma kreeg nationale bekendheid omdat het onderwerpen besprak die gezien werden als taboe en ongeschikt voor kinderen. ...

SUHO (1980-1985) was een groep voor lhbtiq+-personen van Surinaamse afkomst in Nederland. De groep werd mede opgericht door Lionel Jokhoe en Max Lievendag. Begin jaren tachtig vocht SUHO artikel 302 van het Surinaams Wetboek van Strafrecht aan, een koloniaal overblijfsel van het Nederlandse artikel 248bis. ...

Strange Fruit (1989-2003) was een groep lhbtiq+-jongeren met een migratieachtergrond. De groep bood een alternatief voor de overwegend witte lhbtiq+-scene in Amsterdam. Door hun manier van organiseren kunnen ze een inspiratiebron zijn voor het huidige activisme. ...

Stichting PANN is een organisatie die al meer dan vijftig jaar lhbti+-feesten organiseert. Het initiatief ontstond in 1969 in Utrecht, maar is inmiddels uitgegroeid tot een landelijke organisatie, waardoor het begrip PANN ook buiten Utrecht bekend geworden is. ...

Sjalhomo was een joodse homobeweging in Nederland, actief van 1980 tot 2002. De groep was een minder religieuze variant op vergelijkbare organisaties in de VS. De leden organiseerden sociale en culturele activiteiten voor joodse homoseksuele mannen en vrouwen en verkregen daarmee internationale bekendheid. ...

In januari 1979 had bisschop Gijsen van Roermond in Elseviers Magazine vanuit het geloof homoseksuelen tot tweederangsburgers verklaard. Enkele maanden later, op zaterdag 14 april, de dag voor Pasen, trok een stoet van meer dan 4000 homo’s, lesbo’s en vrienden van hen door de binnenstad van Roermond onder de slogan ‘Gijsen, flikker op’. ...

In 1986 startte binnen politiekorps Den Haag een werkgroep om discriminatie van de lhbti+-gemeenschap tegen te gaan. In 1998 werd dit initiatief in Amsterdam overgenomen en in de jaren 2014-2015 groeide het uit tot het landelijke netwerk Roze in Blauw. Dit netwerk bestaat uit een groep mensen binnen de politieorganisatie die opkomen voor lhbti+’ers die te maken krijgen met strafbare zaken gerelateerd aan hun seksuele oriëntatie of genderidentiteit. Het probeert de veiligheid van de gemeenschap te bevorderen en haar meldingsbereidheid te vergroten. ...

In de jaren tachtig ontstonden binnen de lhbtiq+-gemeenschap steeds meer subgroepen rond de meest uiteenlopende belangen en onderwerpen. Ook lhbti’ers met een handicap organiseerden zich in diverse groepen. ...

De Rooie Flikkers waren een actiegroep die in 1975 in Nijmegen ontstond en al snel in Amsterdam een steungroep kreeg. Het was een kleine maar invloedrijke groep die ijverde voor een openlijke en strijdbare homo. De activisten zochten naar alternatieve manieren als theater en muziek om het onderscheid met de truttige hetero uit de drukken. In 1980 hieven ze zichzelf formeel op. ...

Rolf A. Döhrn (1927-2009) was een geboren Duitser die het grootste deel van zijn leven in Nederland gewoond heeft. Als Duits homoseksueel had hij het niet altijd even makkelijk in het naoorlogse Nederland. Toch is hij gebleven, en heeft er het beste van gemaakt. ...

Robert Long (1943-2006) was een Nederlandse zanger die bekend was door zijn nummers over liefde en homoseksualiteit. Zijn liedteksten waren ook maatschappijkritisch, en leverden commentaar op de Nederlandse burgerlijke, calvinistische moraal. Naast zijn carrière als zanger was Long ook actief als presentator van tv- en radioprogramma’s, maakte hij theatershows en schreef hij boeken. ...

In 1971 was er voor het eerst aandacht voor trans personen op de Nederlandse televisie – nota bene met een trans man. Rik Henning (1934) gaf zijn privacy op in de strijd voor maatschappelijke erkenning, ook al was hij daar zelf soms pessimistisch over. ...

Riek Stienstra (1942-2007) was een Nederlandse bestuurder die zich als directrice van de Schorerstichting jarenlang ingezet heeft voor de emancipatie van lhbti+’ers. De stichting werd in 1967 opgericht als consultatiebureau voor psychosociale bijstand van toen nog zogenoemde ‘homofielen’. De stichting heeft veel goeds bereikt voor de lhbti+-gemeenschap, waarvan de nog steeds bestaande buddyzorg het belangrijkste is. ...

René Klijn (1962-1993) was een zanger en fotomodel. Een maand nadat hij de boyband Bam To Bam Bam verliet om een solocarrière te beginnen, werd hij positief getest op hiv. In 1992 maakte Paul de Leeuw een aflevering van De Schreeuw van de Leeuw over Klijn, waarin taboedoorbrekend werd gesproken over zijn ziekte: aids. Het werd een memorabele uitzending, mede door Klijns onvergetelijke vertolking van Mr. Blue, die in Nederland de bestverkochte singel van 1993 wordt. ...

Het Landelijk Netwerk Biseksualiteit (LNBi), ook wel de Bi-klup, werd opgericht in 1985. Het was een doorstart van de Landelijke Steun- en Aktiegroep Biseksualiteit Nederland die eind 1984 ophield te bestaan. ...

Queer is een woord dat zich heeft ontwikkeld van scheldwoord tot geuzennaam. In de jaren tachtig kreeg het woord ook een wetenschappelijke dimensie met de ontwikkeling van queertheory. Na 2000 waren er steeds meer jonge mensen die zich niet in een hokje van lhbti wilden laten duwen en zich liever queer. ...

Het waren de lesbiennes die in de jaren zeventig aan het begin stonden van een golf activisme in Nederland. Zodoende werd in 1972 de radicaal-lesbische beweging Paarse September opgericht. De groep maakte zich los van de feministische en homobeweging, en de leden behoorden tot de eersten in Nederland die heteroseksualiteit als maatschappelijke norm aan de kaak stelden. ...

NNID is de eerste niet-medische organisatie voor intersekse personen in Nederland. De organisatie werd opgericht door Miriam van der Have (1958-) en werkt sinds 2013 actief aan het zichtbaar maken van intersekse problemen op maatschappelijk en politiek niveau. ...

De antihomocampagne van de Amerikaanse zangeres Anita Bryant in Miami leidde in 1977 tot wereldwijd protest. In Nederland nam Stichting Vrije Relatierechten het iniatief voor een krachtig tegengeluid. Ze organiseerde de benefietavond Miami Nightmare in het Concertgebouw in Amsterdam, waar niet alleen artiesten, maar ook politici hun steun uiten voor de lhbti+-gemeenschap. ...

Mary Zeldenrust-Noordanus (1928-1984) was in de periode 1962-1969 voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Seksuele Hervorming (NVSH). In die rol zette zij zich sterk in voor onder andere abortusrechten, anticonceptiemiddelen en meer seksuele diversiteit en vrijheid. ...

Manfred Langer (1952-1994) was een Oostenrijker die op zijn twintigste naar Nederland verhuisde. Gedurende de jaren tachtig en negentig was hij een bekend figuur in het Amsterdamse uitgaansleven. In 1989 richtte hij de iT op, een homodiscotheek waar extravagante feesten werden gegeven die de club internationale bekendheid gaven. ...

Ondanks discriminatie vanwege haar geaardheid, gender en handicap wist Lydia Zijdel (1951) internationaal succes te behalen als docent vechtsport en weerbaarheid. Ze wilde wereldwijd mensen met een handicap helpen om voor zichzelf op te komen. ...

Mieke Martelhoff (1947-) en Floor Dweelaard runden uitgaansgelegenheden die vooral voor vrouwen bedoeld waren. Dansfloor, Labyrinth en Vivelavie waren, samen met Saarein, de veilige havens voor vrouwen – lesbiennes in het bijzonder – in het Amsterdamse uitgaansleven. ...

In 1979 verscheen er een ongeëvenaard boek: het Lesbisch Prachtboek. Het werd samengesteld door Maaike Meijer, Mieke van Kasbergen, Ineke van Mourik en Dorelies Kraakman, en gepubliceerd door Feministische Uitgeverij Sara. Het maakte grote indruk in Nederland. ...

In 1976 begon een groep lesbische feministen in Amsterdam zich Lesbian Nation te noemen, naar Jill Johnston’s boek Lesbian Nation. The Feminist Solution (1973). Een aantal van hen nam in 1977 het voortouw bij het organiseren van een grootschalige Nederlandse homo- en lesbische protestmars, de voorloper van de Nederlandse Roze Zaterdag. Daarnaast vormde Lesbian Nation een rijke voedingsbodem voor veel Amsterdamse culturele vrouwenprojecten. ...

Lau Mazirel (1907-1974) was een advocate met een eigen praktijk in Amsterdam. Tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft ze een zeer actieve rol gespeeld in het verzet. Vanuit haar pacifistische en inclusieve wereldvisie is ze zich haar hele leven blijven inzetten voor de rechten van homoseksuelen, vluchtelingen en zigeuners, en heeft ze zich sterk verzet tegen vrijheidsbeperkende instituties als volkstellingen en bevolkingsregistratie. ...

In 1987 opende nachtclub RoXY in Amsterdam voor het eerst haar deuren, met Joost van Bellen als resident dj. De RoXY werd niet alleen de kraamkamer van de Nederlandse housemuziek, maar was vooral ook een plek waar iedereen die zich anders voelde onbekommerd zichzelf kon zijn. De club zou twaalf jaar bestaan, tot een brand in 1999 het pand verwoestte. ...

De Amerikaanse Jim Holmes (1924-1986) was een vertaler die veel Nederlandse literatuur en poëzie in het Engels vertaalde. Als docent aan de Universiteit van Amsterdam was hij in 1978 medegrondlegger van lesbische en homostudies en van de voorloper van IHLIA. ...

Evelien Eshuis (1942-) was een van de gezichten van de radicaallesbisch-feministische beweging van de jaren zeventig en tachtig. Van 1982 tot 1986 zat Eshuis in de Tweede Kamer voor de Communistische Partij van Nederland (CPN) en was ze het eerste openlijk lesbische Kamerlid. Als zichtbaar teken van haar seksuele voorkeur droeg ze een roze driehoek op haar kleding. Ook na haar Kamerlidmaatschap bleef ze zich inzetten voor een prettige leefomgeving voor alle Nederlanders, niet in het minst voor vrouwen en homoseksuelen. ...

De Hiv Vereniging Nederland (HVN) is sinds 1990 een belangenvereniging van en voor mensen met hiv. Ze ondersteunt mensen met hiv met informatie en adviezen, runt een informatielijn en komt in diverse situaties op voor belangen van mensen met hiv. Naast stafmedewerkers op het landelijk bureau draaien de vereniging en vooral haar afdelingen op vrijwilligers. ...

Coos Huijsen (1939) was na zijn coming-out in 1976 de eerste openlijk homoseksuele parlementariër ter wereld. Als politicus, schrijver, onderwijzer en activist zette hij zich in voor de rechten van de lhbti+-gemeenschap en andere onderdrukte groepen. ...

Het COC werd in 1946 opgericht en is de oudste lhbti+-organisatie in de wereld. Oorspronkelijk bestond het COC uit een landelijke vereniging met afdelingen. Sinds 2000 is het een federatie van twintig lokale verenigingen met op landelijk niveau ook een aantal werkgroepen. ...

In 1996 werd voor de eerste keer de Amsterdam Pride georganiseerd. In tegenstelling tot gayprides in andere landen was de Amsterdamse Pride niet bedoeld als protest of demonstratie, maar puur als feest. ...

Kees Trimbos (1920-1988) en Wijnand Sengers (1927-2002) waren hoogleraren in de sociale psychiatrie die zich eind jaren zestig ingezet hebben voor de acceptatie van homoseksualiteit. Door hun bijdragen werd homoseksueel zijn steeds minder vaak gezien als een ziekte, zonde of strafbaar feit, maar als een gewone biologische variatie waaraan niets gedaan hoefde te worden. ...

Jos Brink (1942-2007) is het lichtpuntje geweest in het leven van velen, of dat nu was als televisiepresentator, cabaretier, schrijver, theatermaker of als predikant. Mede door zijn credo: ‘In alles wat je doet, moet je proberen de beste te zijn’ behoorde hij tot de top van de Nederlandse televisie en maakte hij met Frank Sanders succesvolle musicals. Door de openheid over hun relatie droegen Brink en Sanders bij aan de acceptatie van homoseksualiteit. ...

Homodok werd in 1978 opgericht als Documentatiecentrum Homostudies om publicaties over homoseksualiteit (beter) toegankelijk te maken ten behoeve van studie en onderzoek. Hoe ontwikkelde Homodok zich tot de fusie met Anna Blaman Huis en Lesbisch Archief Amsterdam in 2000? ...

Het NAMENproject was een initiatief voor het beheer van de Nederlandse Aids Memorial Quilts. Een quilt is een 'lappendeken' in dit geval gemaakt van een aantal naamvlaggen van overleden aidspatiënten, die samen een indrukwekkend beeld vormden op tentoonstellingen en in de openbare ruimte. De stichting werd opgericht in 1993 en beheert tegenwoordig dertig quilts met ieder acht naamvlaggen, die ondergebracht zijn bij diverse organisaties. ...

Tussen 1990 en 1992 presenteerde Hellun Zelluf de Gay Dating Show, een tv-programma op de lokale Amsterdamse omroep Salto, waarin zij geen taboe onbesproken liet en zich met hart en ziel inzette voor de aidsvoorlichting in Nederland. ...

Güner Kuban (1935) is een Turkse lesbienne. In Amsterdam kent men haar vooral van haar nachtclub Homolulu in de Kerkstraat. In Turkije is ze bekend vanwege de openheid waarmee ze over haar geaardheid spreekt en schrijft, zoals in haar autobiografie De kleur van de liefde. ...

Groep 7152 is een landelijk netwerk dat lesbische en biseksuele vrouwen sinds 1971 met elkaar in contact brengt. Ze biedt opvang en ondersteuning aan de vrouwen om hen tot zelfredzaamheid te brengen. De groep werd opgericht om te voorzien in een leemte binnen de vrouwenbeweging, waar getrouwde biseksuele of lesbische vrouwen maar moeilijk aansluiting konden vinden bij initiatieven als Man Vrouw Maatschappij of Paarse September. ...

De Bi-klup was de gangbare naam van de eerste organisatie voor biseksuelen, opgericht in 1983 als Landelijk Centrum Biseksualiteit. Samen met de activisten die zich hierbij aansloten werd al bij de eerste vergadering besloten de naam te veranderen in Landelijke Steun- en Aktiegroep Bisexualiteit. In het dagelijks gebruik bleef het echter het beter bekkende bi-klub. En dat bleef ook zo nadat in 1985 de Landelijke Steun- en Aktiegroep Biseksualiteit was opgevolgd door het Landelijk Netwerk Biseksualiteit. Ook de meer regionale Stichting Werkgroep Biseksualiteit Amsterdam werd in de praktijk de Bi-klup genoemd. Er was veel overlap tussen de namen van verschillende groeperingen van de bi-beweging, wat nog wel eens voor verwarring kon en kan zorgen. ...

Frieda Belinfante (1904-1995) was een Nederlandse celliste, dirigente, verzetsvrouw en lesbienne die om meerdere redenen bekendheid heeft verworven. Ze was Nederlands’ eerste dirigente van een professioneel koor, leed al in de jaren twintig een lesbisch leven en speelde tijdens de Tweede Wereldoorlog een aanzienlijke rol in het Amsterdamse verzet. ...

Fridi Martina (1950-2014) was een actrice, zangeres en schrijfster uit Curaçao. Martina stelde de labeling van haar seksualiteit ter discussie en sprak over haar relaties in beschrijvende termen. ...

Frederik Engel (kortweg Free) Jeltsema (1879-1971) was een beeldhouwer en schilder die tot zijn 27ste als vrouw door het leven ging. Waarschijnlijk was hij een persoon met wat de huidige maatschappij zou omschrijven als een intersekse-conditie, maar met meer mannelijke dan vrouwelijke kenmerken. Hij voelde zich dan ook meer mannelijk dan vrouwelijk, en besloot daarom in 1906 zijn ‘transitie’ door te maken, zoals het tegenwoordig genoemd wordt. Zonder lichamelijke aanpassingen maar met bijvoorbeeld een verandering van kledingkeuze. Hij is de rest van zijn leven gelukkig geweest met zijn twee vrouwelijke partners en is altijd als kunstenaar actief gebleven. ...

Foekje Dillema (1926-2007) was een Nederlandse sprintster op de 100 en 200 meter die in 1950 permanent geschorst werd door de Nederlandse Atletiekunie wegens het weigeren van een geslachtstest. Dillema werd geboren met een intersekse-conditie en was waarschijnlijk niet door de keuring gekomen. Hierdoor heeft zij haar sportcarrière moeten opgeven en heeft ze haar verdere leven gezwegen over het onderwerp. ...

Felix de Rooy (1952) is een beeldend kunstenaar, acteur en film- en theaterregisseur uit Curaçao. In zijn kunst behandelt hij verschillende taboes en vooroordelen over ras, gender en seksualiteit. ...

Edgar Cairo (1948-2000) was een Surinaams schrijver en kunstenaar. In de lhbti-scene is hij vooral bekend van ‘Dat Boelgedicht’. ...

De Trut is een homodiscotheek gevestigd aan de Bilderdijkstraat, niet buiten het centrum van Amsterdam. De club bestaat inmiddels 35 jaar en wordt volledig gerund door vrijwilligers. De winst gaat naar projecten voor de emancipatie van de lhbti+-gemeenschap. ...

De Plak is een café in Nijmegen, opgericht in 1976. Al meer dan 45 jaar is het een ontmoetingsplek voor homo’s, lesbiennes, krakers, vluchtelingen en activisten. ...

De Genderstichting, kort voor Stichting Nederlands Gender Centrum (1972-2009), was de eerste organisatie in Nederland die zich inzette voor de belangen van transgenders. De stichting bood medische en sociale zorg en hielp mensen om hun geboorteakte te kunnen wijzigen. ...

Bet van Beeren (1902-1967) was de bazin van Café ’t Mandje op de Zeedijk. In het café, dat ze van 1927 tot haar dood runde, konden homoseksuele mannen en vrouwen voor hun geaardheid uitkomen in een tijd waarin de zedenpolitie alles in de gaten hield. Zelf was ze openlijk lesbisch. ...

Benno Premsela (1920-1997) was van 1962 tot 1971 voorzitter van het COC en oprichter van het tijdschrift Dialoog (1964). Zijn opleiding interieurvormgeving werd onderbroken toen hij tijdens de Tweede Wereldoorlog moest onderduiken. Toch stopte hij niet met ontwerpen. Na de oorlog werd hij beroemd met zijn kunstzinnige etalages, moderne interieurs en vanwege zijn openlijke homoseksualiteit. ...

De Egyptische Atef Salib (1960-) is oprichter van Habibi Ana, het eerste Arabische homocafé ter wereld dat tot 2013 gevestigd was in Amsterdam. ...

De Surinaams-Nederlandse schrijfster Astrid H. Roemer (1947-) heeft met haar indrukwekkende en bekroonde oeuvre een unieke positie in het Nederlandstalige literatuurlandschap. Met haar liefde voor de taal legt ze thema’s als de complexiteit van het vrouw-zijn en de (post)koloniale verhouding tussen Suriname en Nederland bloot. Haar open visie op geaardheid maakt Roemer tot een voorbeeld voor de Surinaamse en Nederlandse lhbti+-beweging. ...

Annemarie Grewel (1935-1998) noemde zichzelf driedubbel gehandicapt: Joods, lesbisch en feministe. Ze was wetenschappelijk medewerkster pedagogiek aan de Universiteit van Amsterdam, maar werd bekend als ‘eeuwige voorzitster’. In 1978-1979 stond ze aan de wieg van IHLIA. ...

Schrijfster en criminoloog Andreas Burnier/Ronnie Dessaur (1931-2002) voelde zich als Jood, vrouw, homoseksueel en trans persoon vaak ontheemd. Toch wist dit veelzijdige mens haar weg te vinden en heeft te ze veel kunnen betekenen, niet in de laatste plaats als voorloper van de homo-emancipatie en de tweede feministische golf. ...

In 1992 vond in de RAI in Amsterdam de achtste IAC (International Aids Conference) plaats. Onderzoekers vanuit de hele wereld kwamen er bijeen om te discussiëren over de meest recente soorten medicatie, nieuwe behandelingstechnieken en het stoppen van discriminatie. ...

In 1969 vond in Nederland het eerste homoprotest plaats op het Binnenhof in Den Haag. Het protest was erop gericht om het voor homoseksuelen discriminerende artikel 248bis uit het Wetboek van Strafrecht te laten schrappen. ...

ACT UP (AIDS Coalition to Unleash Power) is een internationale beweging die zich sinds het ontstaan in 1987 wereldwijd inzet voor het welzijn van mensen met aids en voor het uitroeien van de ziekte. ...