Jim Holmes
De Amerikaanse Jim Holmes (1924-1986) was een vertaler die veel Nederlandse literatuur en poëzie in het Engels vertaalde. Als docent aan de Universiteit van Amsterdam was hij in 1978 medegrondlegger van lesbische en homostudies en van de voorloper van IHLIA.
Auteur: Martien Sleutjes
Thema: Iconen, Cultuur
Collins, Iowa

James Stratton Holmes werd als jongste van vier zoons in 1924 geboren op een kleine boerderij in Collins, een dorp in Iowa met nog geen vijfhonderd inwoners. Als herinnering aan zijn jeugd ging hij in de jaren zeventig het uniform van zijn arme familie dragen: spijkerbroek, laarzen, blauw overhemd, blauw-rode boerenzakdoek en een leren jas, later aangevuld met een symbool van de leerscene: een leren pet.

Met zijn protestantse quaker-achtergrond ging Holmes Engels en geschiedenis studeren op Quaker Colleges in Ohio en Pennsylvania. Zijn studie werd onderbroken toen hij een gevangenisstraf van zes maanden moest uitzitten omdat hij principieel weigerde in dienst te gaan of een alternatieve dienstplicht te vervullen.

Eenmaal uit de gevangenis pakte hij zijn studies weer op. Na zijn beide masters te hebben gehaald, werd hij toegelaten tot een topuniversiteit, Brown University, om te promoveren. In 1949 ontving hij een Fullbright-beurs om een jaar lang les te geven aan de Internationale (quaker)School Eerde, nabij Ommen, destijds de enige internationale kostschool van Nederland. Daar leerde hij zijn eerste Nederlands.

Amsterdam

Na afloop van het schooljaar liep Holmes in 1950 in Amsterdam de liefde van zijn leven tegen het lijf: Hans van Marle (1922-2001). Hij ging Nederlands studeren aan de UvA bij Nico Donkersloot en werd later medewerker van diens vakgroep Algemene Literatuurwetenschap. Samen met onder anderen Van Marle en Ed Hoornik gaf hij vanaf 1957 het Engelstalig tijdschrift Delta uit.

Waarschijnlijk via Hanny Michaelis, een vriendin van Donkersloot, raakten Holmes en Van Marle in contact met de toenmalige echtgenoot van Michaelis, de Nederlandse schrijver Gerard Reve. Reve wilde in het Engels gaan publiceren en tijdens het werk aan de vertaling van een van zijn boeken werd hij hopeloos verliefd op Holmes, de eerste man met wie hij seks had. Voor Holmes, die altijd een open relatie met Van Marle zou hebben, bleef het bij seks: Ik denk dat ik in die tijd net iets verder was dan Gerard.’

Nijhoff

Tot zijn benoeming aan de UvA was Holmes broodvertaler. Zijn werk werd gewaardeerd en vooral zijn vertalingen van Nederlandse dichtkunst vielen op. In 1956 was hij de derde persoon die de Martinus Nijhoff-vertaalprijs (toen 2000 gulden) ontving. Zijn vaak meesterlijke vertalingen hebben een uitzonderlijke affiniteit voor onze taal,’ aldus het juryrapport.

In 1962 verscheen in het tijdschrift Delta zijn vertaling van Nijhoffs lange gedicht Awater uit 1934. Het gedicht en de vertaling werden geroemd door twee winnaars van de Nobelprijs voor de Literatuur T.S. Eliot en Joseph Brodsky.

Homostudies

Vanaf 1964 tot zijn vervroegde pensionering in 1985 was Holmes werkzaam bij de vakgroep Algemene Literatuurwetenschap aan de UvA. Daarbinnen richtte hij zich vooral op vertaalwetenschap. Poëzie had daarbij zijn bijzondere interesse en hij organiseerde workshops poëzie vertalen. Sinds 1970 was het festival Poetry International in Rotterdam een favoriete plek voor hem.

Ook in de VS bezocht hij festivals en gaf hij lezingen. Daar maakte hij kennis met gay studies op universiteiten. Inmiddels was vrouwenstudies al de oceaan overgestoken. In de nieuwe golf van activisme na de Gay Pride-demonstraties in 1977 vonden hij en Annemarie Grewel het tijd voor lesbische en homostudies in Nederland. In februari 1978 organiseerden ze samen een bijeenkomst op de Oudemanhuispoort waar ze mensen uit diverse universiteitssteden enthousiast maakten voor het idee.

Een maand later werden de IVABO-bijeenkomsten de start van de opzet van deze nieuwe studierichting, met het bijbehorende tijdschrift Homologie en het Documentatiecentrum Homostudies. Annemarie Grewel zorgde via de Universiteitsraad voor een kleine subsidie bij Sociologie en regelde een ruimte voor het Homodok, zoals het documentatiecentrum kortweg ging heten.

Bij Letteren verzorgde Holmes samen met Wim Hottentot de colleges van het nieuwe vak. Bij zijn vertrek in 1985 maakte hij zich, terecht, grote zorgen over de toekomst van homostudies bij Letteren.

 

Poëzie

Het activisme en homostudies bevrijdden ook Holmes’ eigen homo-erotische poëzie. Vanaf 1978 publiceerde hij onder eigen naam of onder zijn pseudoniem Jacob Lowland nieuwe gedichten. In 1985, een jaar voor zijn dood aan aids, durfde hij een selectie van zijn poëzie uit de jaren 1947-1957 te publiceren.

Holmes stond bekend om zijn ondeugende glimlachje, maar daarbij bleef het niet. Hij vond het leuk om mensen met taal uit te dagen tot nadenken. Maar ook: wie bedenkt het om in november 1983 een meerdaagse internationale wetenschappelijke bijeenkomst over homo-erotiek en literatuur te organiseren in een zaaltje van leerbar De Spijker (tegenwoordig Spijkerbar) in Amsterdam? Nou, de man die onder twee namen in leerbar Club Jaecques, dicht bij de bron dus, erotische gedichten voorlas: Jim & Jake at Jaecques.

Fotocredits
Getoonde materialen komen uit het IHLIA-archief, tenzij anders vermeld. Van links naar rechts, boven naar beneden:

Artikel 'Speaking about the unspeakable: de poëzie van Jim Holmes: de petemoei van Homologie' door Marita Keilson-Lauritz voor Homologie. Over de poëzie van Holmes met daarbij enkele gedichten afgedrukt (1988)

Boekcover Early verse: selected poems 1947-1957 door James S. Holmes. Uitgegeven door Aarts in Amsterdam (1985)

Boekcover Billy the Crisco Kid!: an epic for the Eighties door Jacob Lowland. Omvat een voorwoord van de schrijver Jacob Lowland (= Jim Holmes, 1924-1986), de Engelstalige canto's (met variaties) Dedication+ Canto one: Billy's Beginnings. Daarnaast een nawoord van Gert Hekma over James S. Holmes en een artikel van Reve-biograaf Nop Maas over Holmes als de eerste en grote liefde van Gerard Reve. Uitgegeven door Aarts in Amsterdam (2009)

Boekcover The gay stud's guide to Amsterdam and other sonnets: 1981 edition door Jacob Lowland. Uitgegeven door Aarts in Amsterdam (1981)

Boekcover Awater. Holmes vertaalde het beroemde gedicht Awater van Martinus Nijhoff uit het Nederlands in het Engels. Uitgave uit 1962.

Literatuur en bronnen

MEN  in erotic art / [Keso Dekker ... et al.] ; texts : Chuck Peterbilt]. - [Amsterdam, etc.] : Rob Gallery, 1979. - [60] p. : ill. Gesigneerd. Catalogus met vnl. tekeningen en grafiek van bij de Rob Gallery (homo-erotische galerie te Amsterdam en New York) betrokken kunstenaars.  Bij het getoonde werk staan inleidingen over de kunstenaars.

BERANOVA, Jana. James S. Holmes : a flickerlight behind the dikes / door Jana Beranova. In: Rotterdams Mooi, (1987) (lente), p. 9-15. Met anekdotes doorspekte beschrijving van leven en werk van dichter-vertaler James Holmes, gevolgd door enkele door hem in het Engels vert. gedichten van G. Komrij en H. Warren.

KEILSON-LAURITZ, Marita. James S. Holmes pp alias Jacob Lowland (1924-1986) / Marita Keilson-Lauritz. In: Forum Homosexualität und Literatur, 1 (1987) 1 (apr), p. 89-92.

KEILSON-LAURITZ, Marita. Speaking about the unspeakable : de poëzie van Jim Holmes: de petemoei van Homologie / Marita Keilson-Lauritz. In: Homologie, 10 (1988) 3 (mei), p. 10-11. Over de poëzie van Holmes met daarbij enkele gedichten afgedrukt.

KOMRIJ, Gerrit. Een en ander / Gerrit Komrij. In: NRC, 03-01-1990, p. . Column met herinneringen aan de colleges Nederlands (o.a. van Jim Holmes), waarbij homosexualiteit taboe was.

LIEBERMAN, David. Living against the grain : expatriate poet Jim Holmes brings a sense of history to gay activism / David Lieberman. In: New York Native, 144 = 6 (1986) 7 (jan 20), p. 27-29. Jim Holmes op bezoek in de VS over zijn poëzie en zijn grote voorbeeld Gaios Valerius Catullus.

MOOSER, Ron. Jim Holmes : over jongens, poëzie & de dood / Ron Mooser; Jim Holmes. In: Prothese, (1986) 39 , p. 13-14. Interview met Jim Holmes, dichter en vertaler.

VISSER, Frits. Cruising Amsterdam / Frits Visser ; Jim Holmes. In: HP, 03-01-1981, p. . Een journalist trekt o.l.v. Jim Holmes de Amsterdamse leerscene in en beschrijft zijn ervaringen die afgewisseld worden door interviews met verschillende, al of niet met naam en toenaam genoemde leeradepten.

Biografisch knipselarchief IHLIA op naam van Jim Holmes.

LOWLAND, Jacob (pseud. van Jim Holmes). The gay stud's guide to Amsterdam and other sonnets : with a glossary for use in schools / Jacob Lowland. - Amsterdam : Aarts, 1978. - 32 p. - (Amsterdam Cahiers ; 048).

HOLMES, Jim. - 9 hidebound rimes : poems 1977 by Jim Holmes. Amsterdam : Pink Triangle Poets, 1978. - 20 p.

LOWLAND, Jacob (pseud. van Jim Holmes). - The gay stud's guide to Amsterdam and other sonnets : 1981 edition Jacob Lowland. - 2nd., rev. ed. - Amsterdam : Aarts, 1980. - 32 p. - (Amsterdam).

HOLMES, Jim. - Views of Kent : a cycle of four poems by Jim Holmes ; with four ill. from the work of Nigel Kent [sel. by Rob]. - Amsterdam [etc.] : The Rob Gallery, 1980. - 6 bl. : ill.

LOWLAND, Jacob (pseud. van Jim Holmes). The gay stud's guide to Amsterdam and other sonnets Jacob Lowland. 1981 ed. - Amsterdam : Aarts, 1981. - 32 p. - (Amsterdam Cahiers ; 048).

HOLMES, Jim. J- im & Jake at Jaecques : an evening of hardcore hidebound verse : [tape] Jim Holmes & Jacob Lowland. [Amsterdam : s.n.], 1983. - tape, ca. 50  min. - (Jacktape 101).

LOWLAND, Jacob (pseud. van Jim Holmes) Gerrit Komrij : the Comreigh Critter and other Verse Jacob Lowland. Amsterdam : Aarts, 1983.

LOWLAND, Jacob. (pseud. van Jim Holmes) Piet Paaltjens : everlastings (1850-1852) Piet Paaltjens. Amsterdam : Aarts, 1983.

HOLMES, James S. Early verse : selected poems 1947-1957 James S. Holmes. Amsterdam [etc.] : Aarts, 1985. - 48 p.

LOWLAND, Jacob (pseud. van Jim Holmes). Five sonnets Jacob Lowland. In: Maatstaf, 33 (1985) 10 (okt), p.: 16-18.

LOWLAND, Jacob (pseud. van Jim Holmes). Gedichten Jacob Lowland; ps. van James S. Holmes. In: Maatstaf, 35 (1987) 4 (apr), p.: 84-88.

Filter