Aaïcha Bergamin werd in 1932 geboren als Leonhard Bergamin. Als zeventienjarige danste ze al in Amsterdam in de kleren van haar zus. Toen haar moeder haar in die tijd betrapte met een Jamaicaanse danser, werd ze gedwongen opgenomen in een psychiatrische instelling in Heiloo. Volgens de artsen was ze een homo met een trauma. ‘Ze lachten me domweg uit als ik vertelde dat ik me een vrouw voelde.’ Desalniettemin waren de artsen van mening dat een jarenlang traject van therapieën en elektroshocks haar zou kunnen genezen.
Bergamin besloot daarop naar Parijs te vluchten. Ze kwam terecht in een bruisend nachtleven vol travestieten en transseksuelen. Het was een belangrijk keerpunt in haar leven, eindelijk kon ze zichzelf zijn: ‘Mijn ziel kwam naar buiten, ik heb me nooit meer afgeschminkt.’
In de loop van de jaren vijftig keerde ze terug naar Amsterdam. Het was in die tijd onmogelijk om als transgender of transseksueel persoon een 'normale' baan te krijgen. Bergamin ging daarom aan de slag als prostituee en (later) als hoerenmadam, wat echter niet zonder slag of stoot ging. Een APV (Algemene Plaatselijke Verordening) uit de tijd van Napoleon verbood ‘het zich in het openbaar vertonen in kleding van de andere kunne’. De politie viel nog geregeld transseksuele prostituees lastig. De vrouwen werden vernederd en bespot.
Verschillende vriendinnen van Bergamin raakten psychisch zo in de knel dat zij zelfmoord pleegden. Pas met Bergamins geslachtswijziging in het paspoort kwam er voor haar een einde aan de politieterreur en konden agenten haar eindelijk niet meer lastigvallen.
Voor deze geslachtswijziging had Bergamin hard gestreden. Begin jaren zeventig onderging ze een geslachtsbevestigende operatie. In die tijd weken veel transgender personen daarvoor uit naar Casablanca of Londen. Voor de vrouwelijke hormonen waren ze aangewezen op de zwarte markt. In die tijd stuitten transgenders en de artsen die hen hielpen nog op veel onbegrip.
Bergamin werd eerst in Amsterdam geopereerd, maar die operatie lukte maar ten dele. Later werd ze nogmaals geopereerd in Engeland. Ze was blij met de operatie, maar bleef wel alert: ‘Ik was een schoonheidsfoutje, een vrouw met een penis. Het is vreselijk moeilijk om dat te veranderen. Het geeft veel psychische en lichamelijke pijn. Als je dat allemaal achter de rug hebt, word je nog steeds poot genoemd.’
Voor Bergamin betekende haar geslachtsverandering niet alleen erkenning van haar identiteit, maar gaf het haar ook de mogelijkheid om te trouwen. Ze was de eerste trans vrouw in Nederland die in het huwelijksbootje stapte. Voor haar een bijzonder moment, maar de toegestroomde pers zag het als pure sensatie. Wettelijk en sociaal gezien moest er nog een flinke slag gemaakt worden.
Uiteindelijk kon Aaïcha Bergamin zich in 1973 bij de burgerlijke stand inschrijven als ‘kind van het vrouwelijke geslacht’. Een betrokken advocaat van de Genderstichting had een maas in de wet gevonden: zogenaamde ‘misslagen’ in geboorteaktes konden verbeterd worden. Dan was het hopen op een welwillende rechter die hierin meeging.
‘Aangekomen in Amsterdam, vond ik een brief tussen mijn post van mijn advocate. Ik had een aanvraag gedaan bij de rechtbank om een aanpassing en verandering van mijn geboorteakte en burgerlijke status. (…) Voortaan vermeldde mijn geboorteakte, dat ik van geboorte mede van het vrouwelijk geslacht was. (…) Ik kreeg van de president van de rechtbank een gerechtelijk stuk dat ik voortaan bij de Burgerlijke Stand zou zijn ingeschreven als vrouw.’
Lange tijd zou Bergamin een van de weinigen zijn die dit voor elkaar kreeg. In 1985 kwam er een speciale wet voor geslachtswijziging op identiteitsbewijzen. Een voorwaarde was dat er dan wel daadwerkelijk een geslachtswijziging en een onomkeerbare sterilisatie hadden plaatsgevonden.
Sinds 2014 is er een nieuwe wet van kracht die dat niet meer als voorwaarde stelt. In november 2020 heeft de overheid excuses aangeboden en financiële compensatie toegezegd aan de slachtoffers van de oude Transgenderwet.
Aaïcha Bergamin heeft dit alles helaas niet meer kunnen meemaken, zij overleed op 31 mei 2014 vlak voor de nieuwe wet van kracht werd.
Foto van Aaïcha tijdens een optreden in bar Oporto (1978/1979, precieze jaartal onbekend). Ze draagt een soort zwart badpak en een zwart jasje met glitters, panties, pumps, make-up en sieraden (maker foto: Ingrid van Büseck)
Foto van Aaïcha aan de bar met twee homomannen in het leer en met leren pet. De foto komt uit het fotoalbum van Aaïcha Bergamin (maker en jaartal onbekend)
Foto van een jonge Aaïcha in de jaren 60 met sjaal om het hoofd staand op straat. De foto komt uit het fotoalbum van Aaïcha Bergamin (maker en jaartal onbekend)
Zwarte doos met ribbelige deksel en roze cirkel van Aaïcha Bergamin. In de doos diverse kleuren oogschaduw. Onder zit een schuifje dat twee kleuren poeder bevat (2005)
Spiegeldoosje van Aaïcha Bergamin van zwart fluweel met gouden rand (2005)
Boekcover Transgender in Nederland. Een buitengewone geschiedenis door Alex Bakker. Uitgegeven door Boom in Amsterdam (2018)
Parfumflesje goudkleurig met gaatjes van Aaïcha Bergamin. Op de dop staat: Guerlain (2005). Volgens Ingrid van Büseck was l'Heure Bleu van Guarlain haar favoriete luchtje en 'handelsmerk'
Penseel met een handvat van kraaltjes en een kwast van Aaïcha Bergamin (2005)
Boekcover Aaïcha: het bizarre conflict van een als man geboren vrouw door Ab Pruis & Aaïcha Bergamin. Uitgegeven door Stichting Vrije Kommunicatie (1991)
Kaftan (djelabba) met roze harten, doorzichtig, zwart gaas, met nepknopen, zwart glitterstiksel, harten van fluweel van Aaïcha Bergamin (jaartal onbekend)
Alex Bakker, Transgender in Nederland. Een buitengewone geschiedenis (Amsterdam 2018).
Ab Pruis & Aaïcha Bergamin, Aaïcha. Het bizarre conflict van een als man geboren vrouw (Amsterdam 1991).
