Anna Blaman wordt in 1905 in Rotterdam geboren als Johanna Petronella Vrugt. Ze sluit - zoals ze later zelf zal zeggen - ‘een huwelijk met Rotterdam’ en zal er de rest van haar leven blijven wonen. Al op jonge leeftijd komt Anna erachter dat ze op vrouwen valt en wanneer ze in 1937 in het ziekenhuis wordt verzorgd door Alie Bosch, vindt ze in Alie een leven lang liefde en inspiratie.
Zowel haar relatie met verpleegster Alie als haar vriendschap met (toneel)schrijfster Marie-Louise Doudart de la Grée zijn terug te lezen in de bundel Dit tussen ons is geen eenzaam avontuur (1990), waarin de brieven die Anna aan MarieLou schreef verzameld zijn.
Anna was aanvankelijk onderwijzeres aan verschillende scholen. Ze studeert ook Frans, maar besluit zich na het succes van haar eerste roman Vrouw en Vriend te wijden aan haar werk als schrijfster van poëzie, toneel, journalistieke kritieken en vooral romans en korte verhalen. Ze blijkt een talentvol spreekster en wordt regelmatig gevraagd voor het geven van lezingen.
Vanwege Anna’s openlijke leven als lesbische vrouw is zij een voorbeeld voor homoseksuelen. Anna inspireert vrouwen om vrij te zijn door zich te uiten op manieren die voor vrouwen in de jaren vijftig niet gangbaar zijn. Zo draagt ze vaak broeken en heeft ze een voorliefde voor motoren. Omdat Anna al op 55-jarige leeftijd aan een hersenembolie overlijdt, is haar oeuvre beperkt gebleven. Maar dit maakt haar werk niet minder invloedrijk.
Voor Anna’s debuutroman Vrouw en Vriend (1941) laat Anna zich inspireren door het pension van haar moeder. Met de verstilde sfeer van eenzaamheid die uit het boek spreekt vestigt Anna direct haar naam als literair schrijfster, maar ze wordt pas werkelijk bekend door haar roman Eenzaam avontuur (1948).
Eenzaam avontuur is zowel verguisd als geprezen. De bonte verzameling schrijfstijlen en perspectieven maakt de roman voor taalkundige Marc Oosterdrop ‘een van de belangrijkste psychologische romans die in het Nederlands geschreven zijn’, maar voor literatuurhistoricus Jaap Goedegebuure ‘een ongenietbare kruising van bakvisromantiek […] die er nauwelijks iets toe doet.'
Alle belangstelling rond het boek inspireert in 1949 Van Buul’s Boekhandel tot het organiseren van een schertsproces - een rechtszaak ter amusement – waarin de personages in Anna’s boek worden aangeklaagd wegens ‘psychologische inconsistentie’.
Misschien nog wel meer kritiek krijgt Anna op het ‘onzedelijke karakter’ van haar boeken. Met name in de reformatorische en katholieke pers is er kritiek op Anna’s focus op erotiek en (homo)seksualiteit. Anna is verbaasd over dit commentaar. Kenmerkend aan het werk van Anna is haar existentialisme, waarvoor ze zich laat inspireren door Franse existentialisten zoals Simone de Beauvoir en Jean-Paul Sartre. Existentialisme gaat uit van individuele vrijheid en verantwoordelijkheid. Anna hecht veel waarde aan absolute vrijheid en vindt dat een schrijver niet aan maatschappelijke normen gebonden mag zijn. Ze vindt dat ieder mens het gevecht met de zinloosheid van het bestaan aan moet gaan met een spontane en oorspronkelijke belevingswereld en daar is de erotische beleving volgens haar een belangrijk onderdeel van.
Naast kritiek ontvangt Anna ook juist veel lof voor hoe ze thema’s zoals eenzaamheid en onmogelijke liefde indringend weet te beschrijven. In 1956 ontvangt ze voor haar roman Op leven en dood de Prozaprijs van de gemeente Amsterdam en in 1957 ontvangt ze voor haar gehele oeuvre de P.C. Hooftprijs.
Hoewel Anna de literatuur geen geschikt middel acht om maatschappelijke verandering te bewerkstelligen is ze toch van belang gebleken voor de lhbtiqa+-beweging.
Bijna dertig jaar na haar dood komt er hernieuwde aandacht voor Anna’s werk. In 1987 wordt het Anna Blaman Huis opgericht in Leeuwarden: een bibliotheek en informatiecentrum voor onderwerpen die raken aan seksuele diversiteit en (lesbische) vrouwenemancipatie. Sinds de opheffing in 2013, is de collectie te vinden bij IHLIA Amsterdam. Verder wordt Anna’s honderdste geboortejaar in 2005 gevierd in Rotterdam tijdens het Anna Blaman Festival en wordt het eerdergenoemde schertsproces in theatervorm opgevoerd in 2006.
Het jaar 2010 – vijftig jaar na haar sterfjaar - wordt uitgeroepen tot het Anna Blaman jaar en bekroond met een monument in Rotterdam-West. Kunstenares Maria Roosen geeft het monument de vorm van een zilveren motor, ter herinnering aan Anna’s ‘vrijheidszucht en onaangepastheid’.
Volgens literatuurhistoricus Maaike Meijer heeft Anna Blaman de emancipatie van lesbische vrouwen geholpen door deze te normaliseren: Anna smeekt niet om acceptatie, maar laat haar gelaagde homoseksuele personages met dezelfde problemen worstelen als heteroseksuele personages. Juist door haar apolitieke houding staat Anna Blaman te boek als een moedig en baanbrekend lesbisch rolmodel.
‘Wij lagen samen – O mijn geliefde, zei ik zacht
en was zo blij en moe alsof ik sterven zou
ik huilde aan de borst van een beschonken vrouw
en in de schoot van een absurde liefdesnacht.’
- Anna Blaman - De gedichten (1992)
Portretfoto van Anna Blaman, schrijfster, zittend op een bank met een kat in de armen (maker en jaar onbekend)
Portretfoto van schrijfster Anna Blaman (jaartal onbekend) [herkomst: Letterkundig Museum]
Affiche Mevrouw Jansen presenteert: Blaman, de Musical: Tekst en regie: Hetty Kleinloog, muzikale leiding: Noortje Braat. De amateurtheatergroep Mevrouw Jansen speelt de musical Blaman over het leven van de lesbische schrijfster Anna Blaman (2004)
Poeziebundel De gedichten door Anna Blaman; samenstelling en nawoord Aad Meinderts. De 20 tijdens haar leven gepubliceerde gedichten zijn aangevuld met een keuze uit de 140 gedichten uit de collectie van het Letterkundig Museum. Uitgegeven door: Meulenhoff in Amsterdam (1992)
Twee boekcovers van Eenzaam avontuur door Anna Blaman (eerste druk: 1948). Roman waarin in flashbacks wordt verteld hoe Alide haar man Bart Kosta bedriegt met de kapper Peps, en hoe het echtpaar drie meisjes ontmoet waarvan er een, Berthe, verliefd wordt op Alide. Deze scenes worden afgewisseld met fragmenten uit de thriller die Kosta schrijft. Uitgegeven door: Meulenhoff in Amsterdam
Aad Meinderts (red.), Dit tussen ons is geen eenzaam avontuur; Brieven aan Marie-Louise Doudart de la Grée en aan Alie Bosch (Amsterdam 1990).
Anna Blaman, Eenzaam avontuur (Amsterdam 1948).
Anna Blaman, Op leven en dood (Amsterdam 1954).
Anna Blaman, Vrouw en vriend (Amsterdam 1951).
Hans van Stralen, Beschreven keuzes; een inleiding in het literaire existentialisme (Apeldoorn 1996).
J.M. Meulenhoff, Anna Blaman - De gedichten (Amsterdam 1992)
Literatuurmuseum, Anna Blaman, versie 2021 (geraadpleegd op 2 maart 2021).
Maaike Meijer, De lust tot lezen (Amsterdam 1988).
Onthulling beeld Anna Blaman 'Eenzaam avontuur', versie 23 oktober 2010 (geraadpleegd op 1 maart 2021):
