Astrid Heligonda Roemer werd op 27 april 1947 geboren in Paramaribo, Suriname. In 1966 vertrok ze naar Nederland, maar al snel besloot ze terug te keren naar haar geboorteland om daar te werken als onderwijzeres. Haar leven lang zal ze blijven pendelen tussen de twee landen. Ook als schrijfster blijft Roemer verbonden met zowel Suriname als Nederland. In beide landen is ze succesvol en wordt ze geprezen om haar lef en eigenzinnigheid.
Roemer heeft een diepe liefde voor taal: ‘Het is alsof ik een relatie ben aangegaan met het woord, die bijna intenser is dan een liefdesrelatie.’ In 1970 debuteerde ze met de dichtbundel Sasa; mijn actuele zijn, maar in Nederland brak ze pas werkelijk door met Over de gekte van een vrouw (1982). In deze experimentele roman weet Roemer de complexiteit van vrouw-zijn en seksualiteit bloot te leggen. De veelzijdigheid van seksuele geaardheid en het fenomeen vrouw zijn belangrijke thema’s in Roemers werk.
Verder zijn de littekens van het koloniale verleden van Suriname en Nederland een terugkerend onderwerp. Neem mij terug, Suriname (1974), een roman over de ontheemding van een Surinamer in Nederland, werd in Suriname ongekend populair. In Nederland ontving Roemer meer lof voor de drie ‘dekolonisatieromans’ die in 2016 werden gebundeld als Onmogelijk moederland. Over de trilogie zegt Roemer: ‘In de vuilnishopen van de slavernij, het kolonialisme en de moderne tijd heb ik gezocht naar niet-afbreekbare resten om mijn identiteit als Surinaams-Nederlandse vrouw opnieuw te beleven.’
Haar poëzie, romans en theaterstukken ervaart Roemer als stollingen van momenten die ze heeft beleefd; literatuur van anderen ziet ze als geesteskinderen van mensen: ‘Voor mij zijn boeken heilig (…) Ik voel mij gedragen door de mooiste literatuur die we kennen.’ Haar brede interesse voor literatuur en haar liefde voor het schrijfvak resulteren in een unieke stijl van beelden, symboliek en verschillende stijlvormen en verhaalstructuren.
Roemer zet zich al decennia in voor de strijd voor gelijkwaardigheid. Ze benadrukt hierbij dat gelijkwaardigheid een subjectief begrip is, immers: gelijk waaraan? Maar ze realiseert zich dat het dagelijks leven van velen wordt belemmerd door vooroordelen van anderen over hun afkomst, hun verpauperde stadswijk, over hun vrouw-zijn, hun homoseksualiteit of hun mindervaliditeit.
Voor Roemers werk is de tweede feministische golf van groot belang geweest. Hoewel ze zichzelf onderdeel achtte van de radicale antibeweging, kon ze zich niet vinden in het gepolariseerde denken over mannen: ‘Alles was zwart-wit: als je een man had of mannen aardig vond, werd je eruit gekikkerd.’ Roemers feministische gedachtegoed heeft zich verankerd in haar literair werk. Ze geeft veel vrouwen een stem: ‘Misschien wil ik wel door mijn boeken aan mannen laten voelen – en ik ga even generaliseren – hoe wij vrouwen ervaren dat zij met ons omgaan. Als een mannelijke auteur een vrouw neerzet, dan is het altijd een ander soort vrouw dan ik normaal gesproken zie.’
Roemer zette haar activisme voort middels haar lijstduwerschap bij GroenLinks in 1989 en haar zetel in de Haagse gemeenteraad voor deze partij. Na korte tijd ontstond er echter conflict en verliet Roemer de gemeenteraad. Extra pijnlijk was dat racisme en culturele verschillen naar alle waarschijnlijkheid een rol hebben gespeeld bij de breuk.
De antiracistische strijd van Roemer begon met haar actieve deelname aan de Black Pantherbeweging in de jaren zeventig. Door haar debuutbundel Sasa onder het Swahili-pseudoniem Zamani uit te brengen, legde ze destijds de nadruk op haar Afrikaanse roots. Later zette ze zich in voor de afschaffing van Zwarte Piet, waarbij haar ervaringen als onderwijzeres een voorname drijfveer waren: ‘de zwarte kinderen waren doodsbang als 5 december begon te komen. (…) Dat was het moment dat ik zag en voelde dat het niet goed is om kinderen dit karikaturale beeld van zwarte mensen mee te geven. (…). Ik ben op staande voet ontslagen omdat ik het feest niet wilde vieren.’
- Astrid H. Roemer
Roemer stelt dat met zowel mannen als vrouwen een volwaardige en bevredigende relatie mogelijk is. Ze zouden niet anders moeten worden bezongen: ‘En nu heb ik het niet over biseksualiteit of zo, want ik heb daar heel andere woorden voor. (…) Je kunt vaak al niet meer onderscheiden of het een jongen of een meisje is. (…) Je gaat op geestverwantschap af (…) want op het moment dat je weet dat je met een man én een vrouw even gelukkig kunt worden, doet het er niet meer toe wat zich onder de gordel afspeelt.’ Roemers niet-statische manier van kijken naar geaardheid – die in Suriname gebruikelijker is dan in Nederland – maakt Roemer tot een voorbeeld voor lhbti+-beweging.
Roemer heeft vele prijzen in ontvangst kunnen nemen voor haar werk. In mei 2016 won ze de P.C. Hooftprijs voor haar gehele proza-oeuvre. In oktober 2021 mag ze als eerste auteur van Surinaamse afkomst de prestigieuze Prijs der Nederlandse Letteren in ontvangst nemen. Juryvoorzitter Yves T’Sjoen zegt over Roemers onconventionele en poëtische oeuvre: ‘Astrid H. Roemer bekleedt een unieke positie in het Nederlandstalige literatuurlandschap.’
De Balie, Het Grote Schrijversinterview: Astrid H. Roemer - versie 9 juli 202 (geraadpleegd op 18 maart 2021).
Zamani, Sasa; mijn actuele zijn (Paramaribo 1970). Astrid H. Roemer,
Neem mij terug, Suriname (Paramaribo 1974). Astrid H. Roemer,
Onmogelijk moederland (Amsterdam 2016).
Uitsnede van artikel Literatuur met een stem van Astrid Roemer in Lust en Gratie. De auteur is op zoek naar het eigen paradigma van de Surinaamse literatuur (1986)
Cover poëziebundel En wat dan nog: liederatuur door Astrid Roemer (1985)
Affiche Waarom de rivier zo nat is: onherkenbaar drama door Astrid Roemer (1986)
Fraai portret van de Afro-Surinaamse auteur Astrid Roemer, Den Haag. Gemaakt door Gon Buurman) (1994)
Still van een scene uit Ontmoeting
Gie Goris, Interview Astrid H. Roemer: “Ik noem bruine of zwarte mensen licht-gekleurde mensen. Ze zijn gekleurd door het licht”. In MO* Mondiaal Nieuws, 1 mei 1998.
Bryan Guman, Astrid Roemer. In de Volkskrant, 13 februari 1992.
Wiebe van der Hout, Schrijfster Astrid Roemer bij FAFK: “Gun migranten de ruimte om Nederland iets te geven”. In Leeuwarder Courant, 5 mei 1992.
NOS Nieuws, Prijs der Nederlandse Letteren voor Surinaamse auteur Astrid Roemer - versie 20 maart 2021 (geraadpleegd op 22 maart 2021).
Prijs der Nederlandse Letteren, Persbericht Astrid H. Roemer krijgt Prijs der Nederlandse Letteren 2021 - versie 22 maart 2021 (geraadpleegd op 22 maart 2021).
Elly de Waard - Astrid Roemer: “Mijn relatie met het woord is intensiever dan een liefdesrelatie”. In Vrij Nederland, 19 mei 2016.
