Betty Paërl werd in 1935 als jongen geboren en trouwde al vroeg, op haar 22ste. Ze studeerde wiskunde, een wetenschap die een levenslange liefde zou betekenen. In 1968 promoveerde ze en werd universitair docent aan de UvA. De radicale, vrijheidslievende geest van de jaren zestig paste haar als een handschoen. Ze was betrokken bij provo en werd als communist politiek actief – onder andere, samen met haar vrouw, bij het Suriname Comité, dat in 1970 werd opgericht om de Surinaamse onafhankelijkheid van Nederland te bepleiten.
Ook de snel veranderende moraal over seksualiteit sloot volkomen aan bij Paërls revolutionaire en vrijzinnige geest. Maar in de loop van de jaren zeventig ging het haar niet meer alleen om politieke of maatschappelijke thema’s. Nu kwam er ook serieus zelfonderzoek bij kijken. Het zette haar leven op zijn kop.
‘Ik heb mijn hele leven aan travestie gedaan, maar ik had toen nog niet de behoefte me helemaal als vrouw te gedragen. In de tijd dat ik mij losmaakte van mijn vrouw, werd ik me ervan bewust dat ik van seksueel getinte optredens hield. Ik ging naar cabarets in de buurt van het Rembrandtplein en kocht een pruik. Mijn ervaring als prostituee in het bordeel was een euforische sensatie. De eerste keer dat je merkt dat je partner, al was dat dan een hoerenloper, je als vrouw accepteert. Door het gevoel dat ik als vrouw werd benaderd, kwam er een boeket aan emoties los. Het was niet alleen seksueel maar ook emotioneel. Het raakte aan alles.’
[Uit een ongepubliceerd interview met N. Pauline uit 2013]
Betty Paërl voelde dat vrouw-zijn haar ware identiteit was en besloot stappen naar een transitie te zetten. Ondanks de gevierde seksuele vrijheid in haar kringen, bleek de sociale acceptatie van transgender personen hard tegen te vallen. Haar (ex-)vrouw en zoon verbraken het contact. Ook haar links-politieke nest bood weinig veiligheid. In 1981 sprak ze in een boze brief de communistische krant De Waarheid aan op een gebrek aan aandacht en respect:
‘Maar in laatste instantie zijn wij transseksuelen toch ook bondgenoten van alle minderheidsgroepen (vrouwen, homo's. enz) die allen te lijden hebben onder de discriminatie door de geborneerde normen van deze patriarchale-hetero-burgerlijke (middenklasse-blanke-. evt.) maatschappij.’
Betty zette door: zonder taboes, alles onderzoekend. Ze noemde zichzelf ‘radicaal-pervers’ en begon te schrijven over sadomasochisme. In haar artikelen en interviews pleitte ze voor (lesbische) porno, voor het uitbundig beleven van seksualiteit en voor het doorbreken van vooroordelen over mannen en vrouwen en hun beleving van seks. En in het bijzonder het vooroordeel dat trans vrouwen na hun transitie geen seksuele behoeften zouden hebben. Ook zag ze een relatie tussen sm en transgender:
‘Wat ik van SM geleerd heb, en daar draait eigenlijk alles om, is dat je in seks, en misschien wel in het hele leven, altijd rollen speelt. In SM speel je de rollen onderdanig en dominant, als transsexueel ben je met de rollen man en vrouw bezig en naarmate je die rollen beter kunt relativeren word je er vrijer in. Het zou prachtig zijn als je op ieder moment de rol kunt spelen waar je zin in hebt. SM is een fantastisch gebied om te experimenteren met rollen. In zoverre kan SM je keuze voor wel of niet detranssexualiseren heel goed helpen duidelijk maken.’
(‘De schizofrenie van de grens’, Prothese, nr. 22, 1984, p. 12-13)
Uiteindelijk stopte Paërl in 1988 met haar werk bij de UvA. Ze werd fulltime professioneel sm-dominatrix en journaliste. Wiskunde bleef haar hele leven een inspiratiebron. Jaren na haar vertrek bij de universiteit ontwikkelde ze vanuit wiskundige theorieën het ‘catastrofe-model’, toegepast op gender, dat gebaseerd was op haar eigen dramatische ervaringen. Haar catastrofe-model stelde dat binnen een context van strikte gendernormen een klein verschil in gedrag tot grote gevolgen kan leiden. Zoals ze zei: het dragen van lippenstift kan uiteindelijk leiden tot het verlies van echtgenote, familie en baan.
Zie hier een fragment uit haar toelichting bij het model uit 2001.
Betty voelde zich overtuigd vrouw maar verzette zich tegen de maatschappelijke normen over vrouwelijkheid.
Zelf zei ze, terugkijkend in 2015: ‘Ik was me ervan bewust dat de maatschappij een transgender van je maakt omdat je gedwongen wordt om te kiezen voor een van de geslachten. De maatschappij dwingt mensen zich te conformeren. De operatie [waarbij de penis wordt verwijderd en een vagina wordt gemaakt] is niet beslissend geweest voor mijn gevoel van vrouw-zijn. De operatie zou uit de discussie moeten worden gehaald. Uit mijzelf had ik misschien niet de behoefte om die keuze te maken.’
- in Slechte Meiden, bdsm-magazine voor lesbische en biseksuele vrouwen (1983-1990)
- in Sek, magazine van het COC (1983-1987)
- in Diva, lesbisch magazine (1985)
- in Wild Side Magazine, magazine van de lesbische sm-groep Wild Side (1993-1994)
Portretfoto van Betty Paërl in liggende pose met een boa veer in haar hand, te midden van sm-parafernalia. Gemaakt door Erwin Olaf (1982)
Artikel Betty Paërl: Ik noem mijzelf bewust radicaal pervers door Maurice van Lieshout voor Sek. Interview met Betty Paërl (1982)
IHLIA:
Radicaal pervers. In Sek, 1982.
De schizofrenie van de grens. In Prothese, nr. 22, 1984, p. 12-13.
