Café de Plak is opgericht in 1976 door Hans Greveling en zijn zwager Henk Baptist. Zij wilden een kroeg openen die gericht was op emancipatie en verandering. Greveling: ‘Onze doelstelling is altijd geweest: het doorbreken van structuren die mensen onvrij maken’. Met deze bedrijfsfilosofie groeide het café in de Bloemerstraat al gauw uit tot een plek waar tal van minderheden samenkwamen. Ook homoseksuelen voelden zich er thuis. Begin jaren tachtig begon het café flikkeravonden te organiseren in de kelder onder het café.
In 1982 kochten een aantal medewerkers Greveling en Baptist uit, waardoor het bedrijf officieel geen bedrijfsleider meer had, maar de medewerkers samen gingen besluiten hoe de zaak gerund moest worden. Dit communistische idee van een collectieve onderneming bestaat tot op de dag van vandaag, zij het met iets meer geformaliseerde regelgeving. Naast het in gebruik nemen van de kelder werd in deze jaren ook besloten om van het café langzaam maar zeker een eetcafé te maken, met een zelfdraaiende keuken en een divers aanbod.
Een jaar daarvoor was het café onbedoeld het centrum geworden van de hevigste krakersrellen die Nijmegen tot dan toe meegemaakt had. Deze rellen werden achteraf de Piersonrellen genoemd, omdat ze zich concentreerden in de Piersonstraat. De Plak lag echter maar één straat verder, en ving de krakers regelmatig op. Als café dat te boek stond als uiterst links konden eigenaren en medewerkers natuurlijk ook niet anders, maar liever waren Greveling en Baptist er niet in verzeild geraakt.
Nadat de gemeente in de zomer van 1980 had besloten dat in de Piersonstraat een parkeergarage moest komen en veertien huizen gesloopt dienden te worden, namen krakers – veelal studenten – het op voor de bewoners en trokken in een paar leegstaande woningen. In februari 1981 leek de ontruiming echt nabij. Samen met buurtbewoners wierpen de krakers barricades op aan beide zijden van de straat, en sloten ze zichzelf op in een aantal leegstaande huizen.
In de vroege ochtend van 23 februari was het zover. Ongeveer 2000 militairen stonden tegenover de honderden krakers en sympathisanten. Met tanks werden charges uitgevoerd. De Plak diende als soort van crisiscentrum, gewondenopvang en perscentrum. Een medewerker van De Plak uit die tijd zegt erover: ‘Een aantal gewonden vingen we in het café op en verder bevoorraadden we de krakers met soep en broodjes.' Journalisten uit het hele land deden verslag vanuit het café. Bij de ontruiming van de bezette panden werd veel geweld gebruikt, maar gelukkig vielen er geen doden. Wel werden een paar huizen zijn vernield. Uiteindelijk is er geen parkeergarage gekomen.
Nog altijd is De Plak een collectieve onderneming, die gerund wordt door ongeveer twintig ‘collectievers’. Er bestaat nauwelijks een hiërarchie en iedereen mag er in principe werken. Zo biedt het café bijvoorbeeld arbeidsplaatsen aan een aantal Syrische vluchtelingen.
Daarnaast ontstaan er nog steeds tal van spontane initiatieven, waarvan de flikkeravonden in de kelder wellicht een van de eerste was. In 2015 werd er bijvoorbeeld een feest georganiseerd voor lhbtqi+-vluchtelingen uit nabijgelegen azc’s, en in 2016 werd er bij het veertigjarig jubileum een festival georganiseerd met als slogan ‘40 jaar tegen de stroom in’.
- Hans Greveling
Het café richt zich zodoende niet uitsluitend op een lhbtqi+-publiek, maar deze groep hoort absoluut wel tot de bezoekers van het vrijzinnige eetcafé. Veel van de winst van de collectieve onderneming gaat naar goede doelen, maar opnieuw bestaan deze niet alleen uit lhbtqi+-organisaties. De zaak wil een bredere inclusiviteit uitdragen en zich overduidelijk inzetten voor een ruim scala aan maatschappelijke doelen. Een greep daaruit die kun je vinden op de website van De Plak, waar de collectievers aangeven subsidies uit te keren aan onder andere: ‘de milieubeweging, vluchtelingenorganisaties, instanties die zich bezighouden met de bestrijding van discriminatie en racisme of zich inzetten voor andere sociaal-maatschappelijke kwesties, zoals de homobeweging, ontwikkelingsorganisaties en uiteenlopende culturele organisaties’.
Affiche Zondagskinderen Feest zondag 28 juni 1987. Open flikkeravond, iedere zondag in de kelder van café De Plak – Nijmegen (1987)
A. van der Hulst, DE PLAK 30 JAAR - Een Nijmeegs horeca-instituut. In De Gelderlander, 24 mei 2006. Geraadpleegd via LexisNexis.
Redactie, Nijmeegs café de Plak al veertig jaar tegendraads. In De Gelderlander, 25 mei 2016.
Redactie, Viering 20-jarig bestaan café De Plak Nijmegen. In De Gelderlander, 14 juni 1996. Geraadpleegd via LexisNexis.
Lara Severens, Kaasgehakt en krakersrellen. Op de website IntoNijmegen, 20 oktober 2020.
Marike Spee & Claudia Fitsch, "Oorlog” in de Piersonstraat: veertig jaren geleden waren dit de krakers die zich met hand en tand verzetten. In De Gelderlander (21 februari 2021).
