Felix de Rooy
Felix de Rooy (1952) is een beeldend kunstenaar, acteur en film- en theaterregisseur uit Curaçao. In zijn kunst behandelt hij verschillende taboes en vooroordelen over ras, gender en seksualiteit.
Auteur: Wigbertson Julian Isenia
Thema: Iconen, Cultuur, Gender
Een multidisciplinaire kunstenaar

De Rooy is opgegroeid op zijn geboorte-eiland Curaçao en in Suriname en Mexico. Hij voltooide zijn vakopleiding aan de Vrije Academie in Den Haag en studeerde af in film en regie aan de New York University. Voor zijn film Almacita di Desolato (1986) ontving hij de publieksprijs op het Internationaal filmfestival van Taormina. Hij ontving een Gouden Kalf en de speciale juryprijs op het Internationaal filmfestival van Amiens voor Ava & Gabriel (1990). In 2017 krijg hij een Black Achievement Award uitgereikt voor zijn gehele oeuvre.

Met bijna vijftien films waarvoor hij regisseerde, acteerde, artdirector was en/of het production design verzorgde, en met meer dan twintig theaterproducties naast zijn beeldend werk, is de Rooy een multidisciplinair kunstenaar. In zijn werk combineert hij spiritualiteit, mythologieën, rituelen, het slavernij- en koloniaal verleden en mixt hij verschillende identiteiten, culturen en verledens. In zijn oeuvre is het thema seksualiteit in het algemeen en homoseksualiteit in het bijzonder regelmatig nadrukkelijk aanwezig. Zo ook in de tentoonstelling Wit over Zwart (1989) en het toneelstuk Marival (1996).

Marival

Marival (1996) is een documentair theaterstuk dat vier Curaçaose homomannen en een transgender vrouw volgt die in de Bijlmermeer in Amsterdam wonen. De titel van het stuk is een vermenging van de woorden ‘mariku’ en ‘carnaval’. Het woord ‘mariku’ is op Curaçao een grof scheldwoord voor homomannen en carnaval is de enige tijd van het jaar waarin homo’s zich volgens De Rooy vrijelijk kunnen uiten op het eiland.

De Rooy: ‘Marival laat vijf mensen zien die niet assimileren in de gemeenschap, maar duidelijk uitkomen voor hun homo zijn. Stereotypen worden aan de kant gezet of juist benadrukt: “Dit is de rol die de maatschappij wil dat ik speel, dus dan speel ik die ook maar.” Het scheldwoord mariku wordt gebruikt als een geuzennaam waar kracht uit wordt geput.’ Met het toneelstuk probeerde De Rooy het taboe en de stilte rond homoseksualiteit binnen de Antilliaanse gemeenschap te doorbreken.

Het toneelstuk is echter meer dan alleen een voorstelling over Antilliaanse homoseksualiteit en gender. Het documenteert ook de worstelingen van Antilliaanse burgers in Nederland en verbreedt daarmee de thematiek. Zo waren sommige acteurs op het moment van het toneelstuk zonder werk, moesten ze ondankbare schoonmaakklussen doen of, zoals een van hen vertelde, werd er aan sekswerk gedaan. Een recensent schreef: 'Zo doet een van de acteurs uit de doeken dat een seksbureau hem naar een blanke Nederlander stuurde die door hem, een zwarte, afgeranseld wenste te worden.'

Wit over Zwart

Deze stereotypering van zwarte mensen door sommige witte mensen is iets wat De Rooy eerder in zijn loopbaan in Wit over Zwart verder heeft uitgediept. Wit over Zwart (1989) was een tentoonstelling in het Amsterdamse Tropenmuseum, waarin de Rooy beelden van zwarte mensen in de witte westerse populaire cultuur toonde. Een rode draad was de spanning tussen liefde voor zwarte mensen en haat voor zwarte mensen. De tentoonstelling toonde duizenden beelden van zwarte mensen die in de afgelopen eeuwen zijn gemaakt in Europa en de Verenigde Staten. Boeken- en krantenillustraties, spotprenten, chocolade- en tabaksreclames en beelden uit films, maar ook afbeeldingen op tandpastatubes, koffieverpakkingen, en koekblikken, aangevuld met andere populaire cultuuruitingen van posters tot poppen.

Hoewel de beelden in Wit over Zwart volgens De Rooy 'allemaal beelden zijn van zwarte mensen, vertellen ze niet veel over hun werkelijkheid. De tentoonstelling zegt echter veel over de makers van de beelden: witte mensen, hun cultuur en geschiedenis. Het is dan ook een tentoonstelling over de manier waarop een witte culturele meerderheid beelden van een zwarte culturele minderheid heeft ontwikkeld. Het is een tentoonstelling over macht en vernedering.'

Volgens De Rooy reiken deze stereotypen verder dan alledaagse gebruiksvoorwerpen en culturele tradities binnen een samenleving. De stereotypen kunnen ook doordringen in de relaties tussen twee individuen. De Rooy stelt dat het beeld van zwarte mensen binnen homoseksuele en heteroseksuele relaties hetzelfde is. Hij voegt eraan toe dat binnen interraciale intieme relaties, of het nu romantisch of alleen seksueel is, je bijvoorbeeld de schizofrenie van de westerse samenleving kunt zien.

In deze schizofrenie zijn het negrofiele en het negrofobe, de aantrekkingskracht en de afwijzing, met elkaar verweven. Beide berusten volgens de Rooy op bepaalde stereotypen van een zwart persoon en 'vaak onbewuste factoren die een lange traditie hebben'.

Met deze tentoonstelling wilde De Rooy oncomfortabele gesprekken op gang brengen, een doel dat in al zijn werk aanwezig is. Door mensen met moeilijke thema’s te confronteren ontstaan er mogelijkheden om een stap vooruit te zetten.

Fotocredits
Getoonde materialen komen uit het IHLIA-archief, tenzij anders vermeld. Van links naar rechts, boven naar beneden:

Boekcover Ego documenta: the testament of my ego in the museum of my mind: visual art, theater, film, exhibits, portraits, writings door Barbara Martijn en Felix de Rooy (red.). Uitgegeven door KIT Publishers in Amsterdam (2012).

Scriptie A boy is not always a boy: identity deconstruction, gender performativity, and Felix de Rooy's Marival door Timothy Ryan Olson voor School for International Training (1997)

Artikel Marival: tussen carnaval en harde werkelijkheid van Martine Pieck en Felix de Rooy voor XL; ook verschenen in Gay News Amsterdam, (1996) 62 (okt), p. 35. Interview met de regisseur van het theaterstuk Marival over het verborgen homoleven op de Nederlandse Antillen (1996)

Literatuur en bronnen

Anneriek de Jong, Signiel G. de Roon & Felix de Rooy. Jongens met handtasjes en boa's in hilarische show. NRC. 18-09-1996.

Barbara Martijn, Felix de Rooy, and Stefan van Raaij. Ego documenta: the testament of my ego in the museum of my mind: visual art, theater, film, exhibits, portraits, writings. KIT Publishers. 2013.

Hans Ouwens & Felix de Rooy. Wit over zwart: kleingeschapen intellectuele negers zijn niet erg populair. Sek, 20 (1990) 3 (mrt), p. 4-5.

Martine Pieck & Felix de Rooy. Marival: tussen carnaval en harde werkelijkheid. XL, 5 (1996) 8 (sep), p. 15.

Filter