In 1987 verloor aids- en lhbti+-rechtenactivist Cleve Jones zijn partner Marvin Feldman aan aids. Op dat moment woonde hij in San Francisco en was hij al sinds enige tijd betrokken bij het lhbt+-activisme in de stad. Hij wilde Feldman eren door een gedenkmonument voor hem te maken, en kwam zo uit bij het idee van een naamvlag: een constructie van verschillende lagen katoen van 90 bij 180 centimeter – de gebruikelijke afmetingen van een graf – die over elkaar heen gestikt werden.
Acht naamvlaggen werden aan elkaar vastgemaakt, en zo ontstond de eerste quilt. Het zou het standaardformaat blijven van 380 x 380 cm. In oktober van dat jaar werden tijdens de Second National March on Washington for Lesbian and Gay Rights 240 quilts uitgespreid op het plein voor het Capitool. Het was het begin van een tournee door de Verenigde Staten. Een jaar later werden de quilts opnieuw uitgespreid, ditmaal voor het Witte Huis. Het waren er inmiddels vier keer zoveel.
De Nederlander Gart Zeebregts was een persoonlijke bekende van Cleve Jones en hielp mee bij het NAMES Project, de naam die de actie in Washington kreeg. Hij maakte in 1988 een quilt voor de Russische pianist Youri Egorov. Daarna toerde hij door Europa om het project aan de man te brengen. Zeebregts: ‘35.000 doden zeggen je niets, maar 35.000 naamvlaggen laten pas tot je doordringen welk een menselijk leed er achter die harde statistieken schuilgaat.’
In Nederland gingen mensen maar langzaam mee in zijn enthousiasme. Er werd pas voor het eerst echt doorgepakt in 1992, toen de achtste Internationale aidsconferentie plaatsvond in de RAI in Amsterdam. De net opgerichte Hiv Vereniging organiseerde in dat jaar een tentoonstelling in de Beurs van Berlage, waar naamvlaggen uit de hele wereld tentoongesteld werden. Hierdoor werden er ook veel quilts van Nederlandse aidsslachtoffers gemaakt.
Een jaar na de tentoonstelling werd de Stichting NAMENproject opgericht. Alle Nederlandse quilts samen werden de QUILT genoemd, en de stichting zou het beheer ervan op zich nemen. Jesus Paredes Gomez was op dat moment werkzaam bij de Hiv Vereniging, en seropositief. Als coördinator bij de vereniging had hij de mogelijkheid om alle quilts in Nederland te administreren en tentoonstellingen te organiseren.
Vanaf 1994 zette hij een heel systeem op: Waar de quilts zich bevonden. Welke namen er aan elkaar gemaakt konden worden. Wie zorg zou dragen van de uitvoering. Et cetera. Twee vrouwen vond hij bereid regelmatig achter de zware naaimachine te gaan zitten in het pand van de Hiv Vereniging aan de Eerste Helmersstraat.
In 1995 waren er al bijna twintig quilts van ieder acht Nederlandse naamvlaggen. Paredes Gomez zorgde ervoor dat deze voor een zo groot mogelijke groep zichtbaar zouden zijn. De QUILT reisde door Europa en werd diverse malen tentoongesteld. Paredes Gomez kon het helaas niet meer meemaken. In december 1995, vlak voor de combinatietherapie haar doorbraak zou maken, overleed hij aan de gevolgen van aids.
- Gart Zeebregts
Gelukkig had Paredes Gomez een goede basis gelegd waarop anderen voort konden bouwen. Tijdens de Gay Games in 1998 kwam vanuit de Stichting NAMENproject bijvoorbeeld het initiatief voor een tentoonstelling in het Vondelpark van quilts uit de hele wereld. Hoewel er na 1996 een stuk minder mensen stierven aan de directe gevolgen van aids, moesten de overledenen wel herdacht blijven worden.
Om deze reden is NAMENproject blijven bestaan. De stichting beheert nog steeds de quilts en geeft ze bijvoorbeeld regelmatig in bruikleen aan organisaties die er een expositie mee willen organiseren. Veel van de dertig quilts zijn ondergebracht in de permanente collecties van musea en archieven, waaronder IHLIA, het Amsterdam Museum en het Tropenmuseum. In 2013, 25 jaar na de tentoonstelling van de eerste quilt op de Dam, waren zij voor het laatst zo goed als compleet te zien in het Amsterdamse stadhuis.
Tussen 2014 en 2016 heeft de stichting zich ook ingezet voor de plaatsing van een aidsmonument, vlak bij het Centraal Station van Amsterdam. Dit kunstwerk, een reusachtig telraam met grote rode kralen van glas, is gemaakt door de Fransman Jean-Michel Othoniel en uiteindelijk geplaatst in december 2016. Het symboliseert het eeuwige ‘tellen’ dat aidspatienten moesten doen. Hoeveel vrienden er van hun overleden waren, bijvoorbeeld, of hoelang zij al zelf met de ziekte rondliepen.
In 2021 stond het object tijdelijk in depot vanwege de aanleg van een nieuwe pontroute over het IJ. En dankzij de inzet van de stichting stonden er tijdelijk trotter-billboards langs het fietspad die de boodschap van het kunstwerk uitdragen. Zo blijven mensen eraan herinnerd worden dat nog niet zo lang geleden deze verschrikkelijke ziekte mensen letterlijk het leven kostte.
Afbeeldingen van alle dertig Nederlandse quilts.
Minidocumentaire over het aidsmonument:
Website waarop je kunt zien waar alle quilts wereldwijd zich nu bevinden.
Namen project Nederland: Aids Memorial Quilt (1995)
Boekcover Always remember: the NAMES Project AIDS Memorial Quilt : a selection of panels created by and for international fashion designers door Paul Margolies. 79 kleurenfoto's van aidsquilts ontworpen door beroemde modeontwerpers als Giorgio Armani, Christian Lacroix, Isaac Mizrahi, Anna Sui, Ralph Lauren, Gianni Versace, Vivienne Westwood en Yves Saint-Laurent ter ere van aan aids overleden vrienden en collegae. Bij ieder paneel een statement van de betrokken ontwerper. Uitgegeven door Simon and Schuster in New York (1996)
Beeldvullende foto met quilts, ervoor twee personen die ernaar kijken, die gemaakt zijn ter nagedachtenis aan slachtoffers. Tentoongesteld op Aids Memorial Day 1992 in de Beurs van Berlage te Amsterdam. Gemaakt door Gon Buurman (1992)
Boekcover Farbige Trauer: Gedenktücher für Menschen, die an den Folgen von Aids gestorben sind; ein Projekt der P.W.A-Schweiz (People with HIV/Aids) = Signes d'amour: panneaux commémoratifs à la mémoire de personnes décédées du sida ; un projet de P.W.A-Suisse (People with HIV/Aids) door Susanna Lüthi. Uitgegeven door Werd in Zurich (1996)
Rechthoekige button met een afbeelding van drie op elkaar liggende lapjes vilt of stof, roze, blauw en geel. Door het bovenste gele lapje is een naald geprikt. Dit lapje heeft een kartelrand en erop staat in zwarte letters de tekst: 'REMEMBER THEIR NAMES'. Onder de afbeelding van de lapjes staat in zwarte letters de tekst: 'The names project quilt . Washington DC . Oct. 7-10 1988' (1988)
Boekcover The quilt: stories from the NAMES project door Cindy Ruskin, foto's: Matt Herron; en inleiding door Elizabeth Taylor. Uitgegeven door Pocket Books in New York (1988)
Tijdschriftartikel Tien jaar Nederlandse Quilt voor Lust for Life. Een overzicht van de werkwijze van Nederlandse Quilt en de Stichting Namen Project Nederland, organisaties die zich bezig houden met herdenking van aidsslachtoffers d.m.v. quilts. (1996)
Boekcover Remembering the AIDS Quilt door Charles E. Morris. Uitgegeven door Michigan State University Press in East Lansing, MI (2011)
Boekcover A promise to Remember: The NAMES Project Book of Letters door Joe Brown. Uitgegeven door Avon in New York (1992)
Hugo Schalkwijk, When an epidemic becomes history: an analysis on the public history of aids in the Netherlands, masterscriptie Universiteit van Amsterdam (Amsterdam 2015) 1-55.
Stefan Silvestri, Herinner het verleden, omarm de toekomst bij het aidsmonument. In Hello Gorgeous, 23 november 2020.
Martien Sleutjes & Roel Janssen, Wat we nooit mogen vergeten. In WINQ (1 december 2017).
Annemarie de Wildt & Hugo Schalkwijk, Aids memorial quilt: monument en aids-symbool. Op Hart.Amsterdam, 16 juni 2016.
