Jacob Anton Schorer werd geboren op 1 maart 1866 in Heinkenszand, uit een oud en vooraanstaand Zeeuws geslacht. In 1893 werd zijn vader tot de adelstand verheven en vanaf dat moment mocht Jacob zich jonkheer noemen. Hij studeerde rechten aan de Universiteit Leiden en promoveerde daar in 1897. In datzelfde jaar nog werd hij advocaat en procureur in Middelburg. Zijn carrière als advocaat was echter geen lang leven beschoren: in 1903 werd Schorer ervan verdacht seksuele contacten te hebben gehad met een minderjarige jongen. Bewijs was er niet, maar dat hij een man ‘van zeer onzedelijke neigingen’ werd genoemd, schaadde zijn reputatie dusdanig dat hij om eervol ontslag vroeg en naar Berlijn vertrok.
In Berlijn verdiepte hij zich in de seksuologie bij het Wissenschaftlich Humanitäres Komitee (WHK). Dit was de eerste organisatie ooit die tegen antihomoseksuele wetten protesteerde. Hier leerde Schorer de theorieën van het derde geslacht kennen. Volgens deze theorieën vormden homoseksuelen een derde geslacht, een tussengeslacht. Ook zagen deze theorieën de homoseksuele voorkeur als een aangeboren eigenschap. In deze jaren bleef Schorer contact houden met zijn vaderland. In 1904 publiceerde hij een artikel in het juridische tijdschrift Themis, waarin hij zijn mening uitte over de onwetendheid over homoseksualiteit in Nederland: ‘Over het algemeen heerschen daaromtrent in Nederland nog de meest absurde wanbegrippen’. Het was duidelijk dat er voor Schorer een taak lag in Nederland. Zo keerde hij terug in 1910, waarna hij zich direct in het activisme stortte.
In de eerste periode na zijn terugkeer hield Schorer zich bezig met het bestrijden van het voor homoseksuelen discriminerende artikel 248bis uit het Wetboek van Strafrecht. Dit artikel was onderdeel van de zogenaamde zedenwet die in 1911 werd ingevoerd door minister van Justitie E.R.H. Regout. Het artikel bevatte een verbod op seksuele contacten tussen meer- en minderjarigen van hetzelfde geslacht, waarbij de leeftijdsgrens voor meerderjarigheid niet langer op 16 maar op 21 jaar werd gesteld. Bij heteroseksuelen bleef de minimumleeftijd voor seksueel contact op 16 jaar liggen. Met het artikel werd zodoende een sterk onderscheid gemaakt tussen heteroseksuelen en homoseksuelen. Ondanks protesten van Schorer en gelijkgestemden, kwam artikel 248bis pas in 1971 te vervallen.
Schorer bleef echter onverminderd strijdbaar en richtte in 1912 het Nederlandsch Wetenschappelijk Humanitair Komitee (NWHK) op, geïnspireerd door het Duitse WHK. Het NWHK streed voor de gelijkberechtiging van homoseksuelen en uit het motto van de organisatie spreekt precies welk doel Schorer voor ogen had: per scientiam ad justitiam (door wetenschap tot rechtvaardigheid). Ondanks de moeizame weg die hij met het NWHK ging, bleef Schorer optimistisch. Hij was ervan overtuigd dat kennis de weg was naar een einde aan de vooroordelen over homoseksuelen, en het begin van een tolerantere maatschappij: een overtuiging waaraan hij zijn hele leven vasthield.
Zijn geloof in het verspreiden en vergaren van kennis, inspireerde Schorer tot het opbouwen van een eigen bibliotheek. In 1922 verscheen de catalogus waarin tal van wetenschappelijke werken over (homo)seksualiteit en bellettrie werden beschreven. Homoseksualiteit vormde een rode draad door de collectie. Schorers bibliotheek was een waardevolle aanvulling op de bestaande Nederlandse bibliotheekcollecties: in de bestaande bibliotheken was nauwelijks informatie over homoseksualiteit te vinden. Zijn catalogus is ook voor het hedendaagse onderzoek van groot belang: het laat zien hoeveel er vóór de Tweede Wereldoorlog al over homoseksualiteit geschreven werd.
In het voorjaar van 1940 vernietigde Schorer het archief van het NWHK. Dit was geen voorbarige beslissing: in de eerste maand van de Duitse bezetting werd de bibliotheek van Schorer in beslag genomen door de Duitsers. De collectie bevatte op dat moment 1880 werken. Pas in de loop van de oorlog kwam Schorer erachter dat de bibliotheek naar Berlijn was afgevoerd. Na de oorlog heeft hij vele pogingen gedaan om zijn collectie terug te krijgen, maar tevergeefs. IHLIA heeft in 2000 de taak op zich genomen om de bibliotheek te reconstrueren, die bestond uit boeken, grijze literatuur, tijdschriften en tijdschriftartikelen.
Na de oorlog werden de activiteiten van het opgeheven NWHK voortgezet door het Cultuur- en Ontspanningscentrum (COC), waarvan Schorer erelid werd gemaakt. Toch bleef Schorer tot het einde van zijn leven verbeten over de verdwijning van zijn geliefde bibliotheek. Hij woonde ondertussen in Harderwijk, waar hij zijn laatste jaren sleet bij diverse hospita’s. Hoewel hij steeds eenzamer werd, bleef hij de ontwikkelingen op het gebied van homo-emancipatie op de voet volgen. In 1957 overleed hij, op 91-jarige leeftijd.
Boekcover Jonkheer mr. Jacob Anton Schorer (1866-1957): Een biografie van homoseksualiteit door Theo van der Meer. (2007).
Bureau van Jonkheer mr. Jacob Anton Schorer [jaartal onbekend].
Cover van de brochure Tweeërlei maat: kritische beschouwingen naar aanleiding van het nieuw voorgestelde artikel 248bis Wetboek van Strafrecht in het den 16 Sept. 1910 gewijzigde wetsontwerp tot bestrijding van zedeloosheid door J.A. Schorer (1911).
Hans Hafkamp en J.F. Heijbroek, ‘Berichten’ in De Boekenwereld. Jaargang 8 (1991-1992).
Th.A.M. van der Meer, 'Schorer, jhr. Jacob Anton (1866-1957)', in Biografisch Woordenboek van Nederland, 12-11-2013.
John Töpfer, Roze adel: jonkheer mr. Jacob Anton Schorer (1866-1957), 3 augustus 2024.
IHLIA LGBTI Heritage, Schorerbibliotheek.
