Lau Mazirel werd in 1907 geboren in het Limburgse grensstadje Gennep. Als enig kind groeide ze op in een gezin dat sterk maatschappelijk en pacifistisch georiënteerd was. Zo maakte ze in haar jeugdjaren al mee dat haar ouders Duitse vluchtelingen opnamen tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hierdoor leerde ze zo goed als vloeiend Duits spreken. In een interview later in haar leven zei ze over haar opvoeding: ‘Ik leerde al vroeg ironisch aan te kijken tegen de maatschappelijke comedie, de gedragscode, de nationale grenzen.’
In 1917 verhuisde het gezin naar Utrecht. Na het Utrechts Stedelijk Gymnasium te hebben doorlopen, ging ze rechten en filosofie studeren aan de Universiteit van Amsterdam en werd ze actief bij de Sociaal Democratische Studenten Club. In 1929 verhuisde ze ook richting Amsterdam, en ongeveer een jaar later studeerde ze af. Ze was tegenstander van het burgerlijk huwelijk, aangezien dat vrouwen beknot in hun ontwikkeling, maar desondanks trad ze in 1934 wel in een symbolisch vrij huwelijk met haar liefde Leo Waterman, met wie ze twee kinderen kreeg.
In 1937 zette Mazirel haar eigen advocatenkantoor op aan de Prinsengracht. Ze stond vluchtelingen bij, onder wie vluchtelingen uit Duitsland, waardoor ze al gauw in aanraking kwam met de slinkse wijze waarop het naziregime minderheden buitenspel probeerde te zetten. Ook stond ze homoseksuelen bij, die op grond van artikel 248bis van het Wetboek van Strafrecht vervolgd konden worden als ze seksueel contact hadden met iemand van het gelijke geslacht onder 21 jaar. De grens voor heteroseksuele contact met minderjarigen lag in deze jaren nog op 16.
Door haar werk in de jaren voor de oorlog was Mazirel doordrongen van de verkeerde intenties van het naziregime. Tijdens de bezetting besloot ze haar praktijk in te zetten als geheim bureau om persoonsbewijzen te vervalsen. Bovendien hielp ze Joden onder te duiken, zowel op haar kantoor als bij haar thuis. Ze deed dit allemaal onder een eigen vervalst persoonsbewijs: in de oorlog was ze Noortje Wijnandts, een verpleegster.
In 1943 bleek dat de Duitse bezetter Joodse persoonsbewijzen wilden gaan verifiëren met gegevens uit het Amsterdamse bevolkingsregister, die uiteraard niet zouden matchen door de vele vervalsingen. Samen met onder anderen Willem Arondéus, Frieda Belinfante en Gerrit van der Veen plande Mazirel een aanslag op het register, waardoor idealiter alle persoonsdocumenten vernietigd konden worden.
Vanwege haar lengte – het plan was om verkleed als politiemannen naar binnen te komen – leek het Mazirel beter om niet mee te doen aan de daadwerkelijke actie. Bovendien wilden ‘de mannen’ er uiteindelijk geen vrouwen bij hebben. De aanslag slaagde ten dele, maar veel van de aanslagplegers werden al snel opgepakt. Mazirel kwam niet onder verdenking te staan. Als advocate kon ze de groep bij staan, onder wie Willem Arondéus.
Uiteindelijk werd Mazirel opgepakt in 1944 en overgeplaatst naar een vrouwengevangenis. Na zes weken werd ze echter alweer vrijgelaten omdat haar dossier was kwijtgeraakt. In tegenstelling tot veel van haar kameraden, heeft Mazirel de oorlog overleefd.
- Lau Mazirel
Na de oorlog zette Mazirel haar advocatenpraktijk voort. Ze werd lid van de PvdA en kreeg nog een kind met Robert Hartog, die zij tijdens haar verzetsjaren had leren kennen. Daarnaast werd zij de vaste advocaat van het COC, de landelijke organisatie die zich inzette voor de Nederlandse homo-emancipatie, en stond zij leden van de Nederlandse Vereniging voor Seksuele Hervorming (NVSH) bij. Hierbij ging het met name rondom zaken met medische-ethische thema’s, zoals abortus en euthanasie.
Door blijvende verwondingen die ze bij haar verzetswerk had opgelopen, kampte Mazirel met haar gezondheid. In 1955 besloot ze te verhuizen naar het Franse platteland. Vandaaruit bleef ze strijden tegen onrecht, bijvoorbeeld als het ging om de rechten van Roma/Sinti. Deze groep werd volgens haar gediscrimineerd en blijvend monddood gemaakt door de Nederlandse overheid. Een nationale volkstelling in 1970 bracht zij direct in verband met de controle van de staat over Roma/Sinti en het uit willen roeien van de woonwagencultuur. Later heeft ze hierover gezegd: ‘Vandaag woonwagenbewoners, morgen Joden, overmorgen de langharigen... of de kortharigen…?’
In 1972 kwam haar jongste zoon om het leven bij een verkeersongeluk. Door haar zwakke gezondheid lag Mazirel dan al hele dagen op bed. Ze overleed uiteindelijk twee jaar later, in 1974.
In de loop der jaren kwamen er verschillende initiatieven om haar naam voort te laten leven. Zo richtte Vrij Nederland-redacteur Jan Rogier in 1981 de Lau Mazirel Stichting op, die zich in zou zetten voor de rechten van nomadisch levende mensen, met name Roma/Sinti.
Een jaar later werd een brug vlak bij Artis – niet ver van de plek waar tijdens de oorlog ook het bevolkingsregister gevestigd was – hernoemd tot Lau Mazirelbrug. Jaarlijks wordt op 4 mei een bloemenkrans aan de brug gehangen, ter herdenking aan de activistische advocate met haar enorme rechtvaardigheidsgevoel.
Map Lau Mazirel: Bevat o.a. twee artikelen en tekstfragmenten van Lau Mazirel [teksten samengesteld door het Vara-radio ZI-team, uitgezonden op 5 en 12 april 1980, herhaald op 23 en 30 januari 1982] (1982)
Artikel Nu & Toen; Lau Mazirel door Igor Cornelissen voor Vrij Nederland (1988)
Leonie de Goei, Mazirel, Laura Carola. In Biografisch woordenboek van het socialisme en de arbeidersbeweging in Nederland 5 (1992).
Lau Mazirel. Op joodsamsterdam.nl
Angelique van der Pol, Mazirel, Laura Carola (1907-1974). In Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland (4 juli 2016).
Marleen Slob, Lau Mazirel streed tegen de maatschappelijke comedie. In Vrij Nederland, 9 september 2015.
Casper van der Veen, Lau Mazirelbrug. In NRC Handelsblad, 29 januari 2021.
