‘Intersekse’ is een parapluterm voor meerdere aangeboren condities waarbij iemands biologische geslacht niet past binnen het standaard ‘mannelijk’ of ‘vrouwelijk’ lichaam. De meeste mensen met een intersekseconditie identificeren zich wel als man of vrouw. Bij sommige intersekse personen is de conditie vanaf geboorte duidelijk, omdat ze een afwijkende geslachtsanatomie hebben. Anderen merken het pas wanneer hun lichaam zich in de puberteit niet ontwikkelt zoals verwacht.
Ongeveer 1,7% van de wereldpopulatie is intersekse. Ter vergelijking: het komt evenveel voor als roodharigheid. Volgens een publicatie van het Sociaal en Cultureel Planbureau heeft 1 op de 200 Nederlanders een intersekseconditie. Een Deens onderzoek uit 2019 verhoogde het aantal naar 1 op 90.
Al komt de conditie veel voor, toch wordt er weinig over gesproken. De intersekseconditie werd lang als een ziekte gezien. Het medisch protocol was om kinderen waarvan de geslachtsanatomie varieerde, chirurgisch tot jongen of meisje te maken. De kinderen mochten nooit te weten komen dat zij intersekse waren.
De intersekse activist en documentairemaker Miriam van der Have heeft deze problematiek zelf ondervonden. In 2014 vertelde ze in Het Parool: ‘Het gevolg was dat niemand meer openlijk durfde te praten over intersekse. De mensen met een intersekseconditie waren onzichtbaar en stemloos.’
De operaties die het protocol voorschreef, zijn onnodig en zorgen vaak voor problemen en onbegrip bij de intersekse persoon op de lange termijn. Van der Have: ‘Als ik geen operatie had gehad toen ik jong was, zou ik nu waarschijnlijk geen hormonen nodig hebben. Medische interventie later in het leven moeten compenseren voor de problemen veroorzaakt door doktoren toen we jong waren.’
In 2003 doorbrak Van der Have het taboe door haar intersekseconditie openbaar te maken op televisie. Ze is geboren met de intersekseconditie androgeen ongevoeligheidssyndroom (AOS). Ze heeft hierdoor XY-chromosomen en bij haar geboorte zaten testes op de plaats van haar eierstokken. Wel had ze een vagina en kreeg ze in haar puberteit borsten zoals anderen die assigned female at birth zijn.
Vrouwen met AOS hebben geen baarmoeder en geen eierstokken, waardoor ze geen kinderen kunnen baren. Volgens Van der Have heeft de conditie ook voordelen: ‘Vrouwen met AOS hebben geen lichaamsbeharing en stinken nooit naar zweet.’
Tot 2013 waren alle intersekse organisaties in Nederland medisch van aard. De problemen van intersekse personen werden als medische problemen gezien, terwijl een intersekseconditie niet gevaarlijk is. Toen minister Bussemaker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in de Emancipatiebrief aan de Tweede Kamer een onderzoek aankondigde naar de vraag of intersekse een plaats moest krijgen binnen het emancipatiebeleid, werd de noodzaak voor een niet-medische organisatie duidelijk.
Van der Have richtte samen met Saskia de Jong de Stichting NNID (Nederlands Netwerk Intersekse/DSD) op. Van der Have had een jaar eerder ook Organisation Intersex International Europe opgericht, en zo mengde ze zich in de strijd voor intersekserechten op nationaal en internationaal niveau.
- Miriam van der Have
NNID wil duidelijk maken dat intersekse problemen vooral mensenrechtenproblemen zijn. Operaties op intersekse kinderen worden meestal uitgevoerd zonder geïnformeerde toestemming van het kind en de ouders. Hiermee wordt de geestelijke en lichamelijke integriteit van intersekse personen geschonden.
De stichting werkt er ook aan om intersekse personen onderdeel te maken van de lhbti+-gemeenschap. Niet iedereen vindt intersekse bij de lhbti+-gemeenschap passen, omdat het niet te maken zou hebben met seksuele voorkeur of genderidentiteit. Van der Have: ‘Seksuele voorkeur, genderidentiteit en sekse zijn verschillend, dat klopt. Maar alle drie hebben ze te maken met hoe de maatschappij denkt over mannen en vrouwen.’ Sinds 2017 maakt de boot van NNID onderdeel uit van de Amsterdamse Canal Parade.
Eind 2013 was NNID een van de dertig intersekseorganisaties die deelnamen aan het Derde Internationale Intersex Forum in Valletta, Malta. Samen stelden de aanwezigde organisaties de Verklaring van Malta op, waarin ze de veranderingen op het het gebied van intersekserechten beschreven die ze hoopten te zien. In 2020 ondertekenden de Gemeente Utrecht en de Gemeente Amsterdam De Nederlandse Intersekseverklaring, waarmee zij beloofden intersekserechten onderdeel van hun beleid te maken.
Sinds 1993 kunnen intersekse kinderen met een X als geslacht geregistreerd worden, maar door de inzet van onder andere NNID zal vanaf 2024 het geslacht worden weggelaten op alle identiteitskaarten in Nederland.
Knalgeel T-shirt met paarse lijncirkel. In de cirkel staat in witte letters de tekst: 'intersex rights are human rights'. In de middencirkel in een exploderende tekstwolk de tekst: Intersex Superhero. Opdrachtgever: NNID (2019)
“Intersex and the City.” Huffpost (22 december 2015).
Miriam van der Have. “Voeg een I toe aan LHBT: intersekse uit de onzichtbaarheid.” Het Parool (1 augustus 2014).
Nederlandse organisatie voor seksediversiteit.
“Gemeente gaat zich meer inzetten voor intersekse Utrechters.” DUIC (22 juni 2020).
Emily Henderson. “Researchers perform new study on intersex experience.” News Medical.
Amarens Eggeraat. “Ook voor intersekse personen is Pride ontzettend belangrijk.” Vice.
Anne Punt. “Duizenden Nederlanders passen niet in het biologische hokje man of vrouw.” Vice.
