Riek Stienstra werd in 1942 geboren in Boornbergum, Friesland. Ze groeide op in een socialistisch gezin, waar de tafelgesprekken vaak over sociale kwesties en activisme gingen. Na een tijdlang als maatschappelijk werker bij Humanitas in Amersfoort te hebben gewerkt, werd ze directeur van de Sociale Academie in Amsterdam, een instantie die zich inzette voor brede maatschappelijke doelen.
Het waren turbulente jaren voor de lhbti+-gemeenschap. In 1971 werd bijvoorbeeld het wetsartikel 248bis afgeschaft, waardoor seksueel contact met iemand van hetzelfde geslacht onder de 21 niet meer strafbaar was. Deze grens werd net als bij heteroseksueel contact gelegd op 16 jaar.
De Schorerstichting heeft een ingewikkelde geschiedenis. De stichting werd formeel opgericht in 1967. Een jaar later werd er een pand in gebruik genomen aan de Wolvenstraat in Amsterdam. Het zou het eerste consultatiebureau voor homofilie ter wereld worden. Initiatiefnemer was vooral het COC, maar ook kerkelijke instanties waren betrokken.
Enerzijds waren deze christelijke organisaties voorstander van geestelijke bijstand voor alle minderheden, maar anderzijds keurden zij homoseksualiteit nog niet volledig goed. Op deze manier ontstond bij de stichting de ongeschreven regel dat er geen lhbti+-werknemers aangenomen werden. Een dubbele standaard, waarbij er door personeel wel begripvol werd gedaan naar de buitenwereld, maar binnenskamers weinig diversiteit getolereerd werd.
Uiteindelijk werd door het progressieve kabinet-Den Uyl in de vroege jaren zeventig besloten het dubbelzinnige, ‘neutrale’ bestuur van de stichting te ontslaan en te vervangen. Precies het juiste moment voor Stienstra om op de organisatie af te stappen. Tijdens haar sollicitatie uitte zij openhartig: ‘Zeker heeft ook meegespeeld dat ik zelf homofiel ben en een zekere affiniteit voel met de problematiek waar uw stichting zich mee bezighoudt.’ Voor de ontslagronde zou zij hier waarschijnlijk op afgerekend zijn, maar nu werd ze aangenomen.
Langzaam klom Stienstra op in de organisatie, maar ze trad pas echt op de voorgrond toen vanaf 1983 de eerste aidspatiënten zich bij de stichting meldden. Het is een chaotische periode en men is in paniek. Er stierven lhbti+’ers in de bloei van hun leven. Stienstra werd het publieke gezicht van de stichting.
In 1985 kon ze vanuit haar functie het buddysysteem implementeren, dat zij in San Francisco al in werkende vorm aanschouwd had. Het idee komt dicht in de buurt van het huidige concept van mantelzorg, maar de steun wordt dan niet alleen door familie verleend en de nadruk ligt op geestelijke en sociale ondersteuning. Veel aidspatiënten − sommigen nog student op een studentenkamer − hadden naast medische zorg namelijk vooral behoefte aan psychosociale bijstand.
De methode bleek effectief. Stienstra had ook een sterk feministische kant, en vanuit dit gevoel was ze ontroerd om te zien dat de buddyzorg vaak zorgde voor omkering, of in ieder geval gelijkstelling, van rollenpatronen. In een interview zei ze hier later over: ‘Ik ben gefascineerd dat zoveel mannen tot het bittere einde moederen met aidspatiënten.’
Stienstra werd in 1986 directeur van de stichting en stortte zich met hart en ziel op het buddyproject. In 1991 telde de organisatie inmiddels 35 medewerkers en 150 vrijwilligers. De buddyzorg zou de voornaamste focus blijven, totdat er minder behoefte aan begon te ontstaan toen hiv vanaf 1996 behandeld kon worden met de combinatietherapie.
Vanaf 1998 ging Stienstra zich bezighouden met haar laatste grote project: de emancipatie van roze ouderen. Vier jaar later ging ze met pensioen. Bij haar afscheid werd ze wegens haar verdiensten benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.
In 2007 overleed Stienstra onverwachts aan de gevolgen van darmkanker. Haar stichting ging in 2012 failliet, doordat er vanuit de gemeente andere keuzes gemaakt werden bij de subsidieverdeling.
Toch blijven haar ideeën voortleven. Zo werd in 1987 op initiatief van Stienstra het Boekenfonds Schorer opgericht, dat veel (blijvend) belangrijke boeken heeft uitgegeven voor de lhbti+-gemeenschap, waaronder de biografie van Jacob Schorer.
- Riek Stienstra
Stienstra zal herinnerd blijven als de drijvende kracht achter het grote consultatiebureau maar vooral ook als invoerder van het buddysysteem, dat voor zoveel aidspatiënten immers van onschatbare waarde is gebleken tijdens het dieptepunt van de aidscrisis. In 2012 is door enkele medewerkers van de Schorerstichting een doorstart gemaakt met de Stichting Roze Buddyzorg, die in Amsterdam nog steeds werkt met het buddysysteem.
Portret van Riek Stienstra, (1942-2007). Zij neemt hier afscheid als directeur van de Schorer stichting in 2002. Gemaakt door: Marian Bakker (2002)
Artikel 'Riek neemt na 28 jaar afscheid van de Schorerstichting' door Hansje Galesloot voor Schorer.nl. Collega's in het veld en naasten vertellen wat Riek Stienstra voor hen en voor de Schorerstiching heeft betekent, naar aanleiding van haar afscheid als directeur (2002)
Affiche 'Voorkomen is beter: Schorer blijft.' Foto (gemaakt door: Jan Carel Warffemius) van kantoor Schorer Stichting in de P.C. Hooftstraat met spandoeken en medewerkers bij de ramen als actie tegen het dreigende faillissement (2011)
Affiches 'Face the facts: 05: homo's roken twee keer zoveel als hetero's.' Opdrachtgever: Schorer Stichting (2005). De tweede met plakband kaartje: "Lesbiennes ook!!"
Minus Altenburg, ‘Riek Stienstra (1942-2007)’. Op Stienstra.net (6 april 2008).
Hansje Galesloot, ‘Een portret van Riek Stienstra’. In Schorer.nl (september 2002) 14-19.
‘Riek Stienstra overleden’. Op coc.nl (19 november 2007).
‘Stichting Roze Buddyzorg Amsterdam opgericht’. Op coc.nl (15 maart 2012).
B. de Wit, ‘35 jaar Schorerstichting’. In Schorer.nl (september 2002) 21-25.
