In 1969 was in Nederland nog artikel 248bis van het Wetboek van Strafrecht van kracht. Dit artikel hield in dat mensen geen seksueel contact mochten hebben met iemand van hetzelfde geslacht onder de 21 jaar. Voor hetero’s lag de wettelijke grens op 16 jaar.
Ironisch genoeg waren feesten van het COC, de landelijke homo-organisatie, gelegenheden waar deze wettelijk discriminatie het duidelijkst tot uiting kwam. Doordat het COC een goede gesprekspartner wilde blijven voor lokale overheden wilde het niet tegen de wet ingaan, en daarom liet de organisatie geen homoseksuelen onder de 21 toe op haar verenigingsavonden. Om maar niet de schijn te wekken.
In Utrecht besloot een aantal studenten dat daar verandering in moest komen. Zij richtten hun eigen lhbti+-feest op, speciaal voor studenten. Op 15 april 1969 was de eerste PANN-avond een feit, in De Kargadoor aan de Oudegracht. Er ontstond op deze locatie een dinsdagavondsociëteit, exclusief voor homoseksuelen.
Hierbovenop werden vanaf 1971 PANN-feesten georganiseerd. Deze feesten waren bedoeld als integratieplek voor homo’s en hetero’s, en werden op wisselende plekken in de stad gehouden.
In 1971 werd het artikel 248bis geschrapt. Maar de emancipatie van homoseksuelen was nog niet voltooid, zo wisten ook de organisatoren van de feesten in Utrecht. Tijdens de jaren zeventig deed de PANN-organisatie dan ook volop mee aan radicale acties. Ze waren regelmatig te vinden op het Binnenhof in Den Haag, bij het Utrechtse stadhuis, of vanaf 1977 tijdens demonstraties op Roze Zaterdag.
Tijdens de jaren tachtig en negentig verschoof PANN haar aandacht geleidelijk van dit soort publieke acties naar het subsidiëren van emancipatoire lhbti+-projecten. Dit doen ze nog steeds, in de vorm van het HartjePANN-fonds. In 2019 nog hebben zij bijvoorbeeld een subsidie uitgekeerd aan een diner georganiseerd door Stichting Jonge Utrechtenaers, een lhbti+-jongerenplatform in Utrecht.
In de jaren negentig moest de PANN-sociëteit haar deuren sluiten, waarna de organisatie zich alleen nog maar focuste op de vaak maandelijkse feesten.
Ingeborg Hornsveld was in deze periode bestuurslid bij PANN, en vaak te vinden achter de dj-tafel. Het bijzondere aan de feesten was het straight-friendly karakter, dat het al vanaf het begin had. Zelf zei ze daar het volgende over:
‘Iets vóór mijn tijd dreigde het aantal hetero’s zo uit de hand te lopen dat homo’s en lesbiennes zich ineens weer een minderheid voelden in de zaal. Toen heeft het bestuur besloten om heel groot “potten- en flikkerfeest” op de affiches te zetten en een tijdje vooral gay-anthems te draaien.’
Constant zoeken naar een juiste balans tussen homo- en heteroseksueel publiek, kortom.
Toen de feesten in Utrecht steeds drukker bezocht werden besloot de organisatie om vanaf 2007 ook evenementen in andere steden te organiseren, wat tijdens het veertigjarig jubileum in 2009 zelfs uitmondde in een complete tour langs twaalf steden.
In 2013 was PANN organisator van de Roze Zaterdag dat jaar in Utrecht, de drukst bezochte editie tot dan toe. Twee jaar later verhuisde de stichting van de Oudegracht naar TivoliVredenburg, waar de maandelijkse feesten nog altijd gehouden worden op de derde zaterdag van de maand.
In 2019 bestond PANN vijftig jaar, en werd besloten voor het eerst een PANN-festival te organiseren. Een teken dat de feesten nog altijd enorm populair zijn, niet alleen in Utrecht. Tijdens een interview met Expreszo waarom mensen de PANN-feesten nou zo speciaal vinden, komen er verschillende reacties op die vraag.
‘PANN is een feest waar je meteen verliefd op kunt worden.’ zegt iemand. ‘Het is sowieso makkelijk om contact te leggen op deze feesten.’ zegt een ander. Vooral dat laatste wordt vaak herhaald, bijvoorbeeld door een persoon die vindt dat ‘het ook heel makkelijk is om nieuwe vrienden en nieuwe liefdes (of scharrels) te ontmoeten, omdat iedereen even lief en enthousiast is.'
In vijftig jaar heeft PANN zich ontwikkeld van een noodzakelijke samenkomstplek voor jonge lhbti+’ers tot een grote organisatie die door het hele land feesten organiseert. Met name het straight-friendly karakter van de feesten lijkt ze uniek te maken, wat bijdraagt aan de open sfeer.
Ook het niet-commerciële element van de feesten, iets wat bewust in stand gehouden is, lijkt hieraan bij te dragen. Met dit laagdrempelige en unieke imago zal de stichting zich de komende jaren waarschijnlijk goed kunnen blijven profileren binnen de Nederlandse lhbti+-scene, en zich bovendien in kunnen blijven zetten voor mooie maatschappelijke initiatieven.
De website van Stichting PANN.
Stichting PANN heeft een YouTube-kanaal:
Roze sticker met in blauwe letters 'PANN café' en in witte letters de tekst: 'homo/lesbisch [dans]café elke dinsdag van 22.00 tot 3.00 uur Oudegracht 219 werf, utrecht' (1970-2000)
Boekcover Meer dan een feest: 25 jaar PANN in Utrecht door Adrianne Dercksen. Uitgegeven door Athmer in Utrecht (1994)
Affiche 'geïntegreerd Pann-feest met For M: zaterdag 14 april' (jaartal onbekend)
Affiche 'PANN: Flikkers en pottenfeest Unitas' (jaartal onbekend)
Cilia, De eerste keer: PANN. In Expreszo, 3 september 2019.
M. Ragon, Je moet het gewoon ervaren…: typisch Pann. In Gaykrant, 10 april 2004, 52-53.
Ruben Wissing, Het legendarische PANN is al 50 jaar het gayste feest van Nederland. In Vice (22 juni 2019).
