Begin jaren tachtig was Tieneke Sumter actief binnen SUHO, een groep van en voor Surinaamse homoseksuelen in Nederland, opgericht in 1979. Samen met Carla Bakboord en Maureen Tardjopawiro richtte zij in 1981 SUHO-vrouwen op. Volgens Sumter bestond SUHO in die tijd voornamelijk uit mannen, ‘en wij vroegen ons af, waarom zijn er zo weinig vrouwen?’. In de terugkerende rubriek 'Lieve Vriendinnen' in de SUHO-krant schreven de SUHO-vrouwen over aankomende feesten voor vrouwen, bijeenkomsten en discussiepanels.
Volgens de SUHO-vrouwen was het ‘noodzakelijk dat we ons niet verschuilen achter gesloten deuren. Belangrijk is dat lesbische en biseksuele vrouwen hun gevoelens niet meer onderdrukken naar de buitenwereld toe… Wat is fijner dan jezelf zijn. Daarmee wordt dus bedoeld jezelf zijn voor iedereen!!’
In Sumter haar activisme is gebleken hoe belangrijk het is om verschillende vormen van activisme tegen verschillende vormen van onderdrukking met elkaar te verweven.
Zoals zij in een interview uitlegde, begon SUHO zich in 1980 los van witte homo-organisaties te organiseren omdat: ‘We ook als zwarten strijd moeten voeren tegen de witte maatschappij. En ik als zwarte lesbische vrouw ook nog eens tegen het seksisme moet strijden. In de witte homobeweging worden we ook met racisme geconfronteerd. We worden wel geweigerd bij witte homodancings omdat we zwart zijn. Soms worden we beschouwd als een exotische lekkernij: ben je echt zo heet als er vaak wordt gezegd?’
Het was duidelijk dat Sumter een multidimensionale visie had op de manieren waarop verschillende vormen van onderdrukking haar leven beïnvloedden. Er was dus ook een multidimensionale aanpak nodig om de problemen te bestrijden.
In 1983 werd Sumter gevraagd voorzitter van SUHO te worden. Bij haar aantreden als voorzitter werd ze geïnterviewd door de SUHO-krant. Een van de vragen was of ze een van de belangrijkste momenten van de afgelopen jaren bij SUHO kon noemen.
Sumter antwoorde: ‘“Ik denk meteen aan een bijeenkomst zo'n anderhalf tot twee jaar geleden, toen de vrouwen duidelijk hun eigen plek opeisten binnen de SUHO. Dat waren spannende momenten. Wat ik goed vond, was dat er ook mannen waren die ons steunden, en dat de vrouwen voet bij stuk hielden... En nu zitten we in een nieuwe fase. We worden een stichting, en we houden onszelf echt bezig met plannen voor de toekomst.’
SUHO staakte in 1985 uiteindelijk haar organisatorische activiteiten tijdens de aids- en hiv-epidemie. Het verlies van vrienden en bondgenoten en het taboe rond de epidemie waren te groot.
Samen met Gloria Wekker, Tania Leon en Jose Maas richtte Sumter in 1984 Sister Outsider op. Sister Outsider, een verwijzing naar het boek van Audre Lorde, was een literaire groep en een middel om het zwarte feministische bewustzijn te verhogen.
Het was een groep voor zwarte vrouwen die van vrouwen hielden en literatuur en poëzie wilden lezen of hun eigen literaire werk wilden voordragen. In 1984 en 1986 nodigde de groep de Afro-Amerikaanse en Caribische zwarte schrijfster Audre Lorde uit voor een bezoek aan Nederland. Lorde las voor uit haar werk, woonde een groot georganiseerd feest bij en voerde gesprekken over hoe zwarte lesbische vrouwen zichzelf moeten categoriseren.
In een verslag in de SUHO-krant schrijft Sumter over het eerste bezoek van Lorde. Sumter zegt dat Lorde stelde dat zwarte vrouwen moeite hebben zich te organiseren vanwege het racisme van de witte samenleving en de homofobie binnen de zwarte gemeenschap. ‘Om te overleven is het belangrijk om steun te zoeken en te vinden bij elkaar, al is het alleen maar om ruzie te maken,’ aldus Lorde in het verslag van Sumter.
Naast de literaire bijeenkomsten organiseerde de groep dus ook feesten en uiteenlopende evenementen. Sumter, die in 1984 pas negentien jaar was, en het jongste lid van Sister Outsider, schreef later over de feesten: ‘het was er altijd zeer stijlvol en erg druk – tenminste honderdvijftig vrouwen. Geweldig voor zo’n jonge lesbo als ik. Het was belangrijk voor mijn persoonlijke ontwikkeling, liever lesbisch, glad to be gay, dat gevoel, en ook omdat we zichtbaar waren, durfden te zijn wie we zijn, een statement bijna.’
Niet lang nadat de activiteiten van Sister Outsider in 1986 gestaakt waren, emigreerde Sumter naar Suriname, waar ze ook actief betrokken was bij het lhbti+-activisme.
In 2016 keerde Sumter terug naar Nederland. Op initiatief van Mikel Haman werd in 2017 Survibes opgericht, een belangenvereniging voor Surinaamse lhbti+'ers in Nederland. Een halfjaar na de oprichting overleed Haman aan alvleesklierkanker. Op zijn sterfbed beloofde Sumter hem dat ze zou doorgaan als voorzitter van Survibes. In die zin is Sumter al vier decennia bezig met intersectioneel werk binnen de lhbti+-scene. Zoals ze in een interview zei: ‘Ik kan nog niet moe zijn, want ik moet nog even’.
Foto van Tieneke Sumter met naast haar een grote gravure met daarop afgebeeld zwarte vrouwen in klederdracht en het woord Suriname. Gemaakt door Gon Buurman (1984)
Archiving queer of colour politics in the Netherlands: A roundtable conversation / Gianmaria Colpani, Wigbertson Julian Isenia, and Naomie Pieter. Tijdschrift voor Genderstudies, 22 (2019) 2, p. 163-182.
SUHO-krant 1e jaargang nr 2.
Eenmaal leef je allemaal met potten en flikkers op een grote schaal. NRC Handelsblad. Rotterdam, 1984/07/02 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 07-03-2021.
SUHO-krant 2e jaargang nr 4/ 3e jaargang nr. 1.
SUHO-krant 3e jaargang nr 3.
Herinneringen aan Sister Outsider / Mariëtte Hermans. Lover, 29 (2002) 2, p. 15-17.
Meulensteen, Rick., Sumter, Tieneke. (2020). Zichtbaarheid redt levens. Hello Gorgeous. 31 (zomer). p. 30-33.
