Met haar eerste boek Droomhuid (1987) introduceerde Joanna Werners vrouwelijke homoseksualiteit in de Surinaamse literatuur. In deze autobiografische roman verweeft ze het verhaal met gedichten. Waarom ze gedichten in de tekst verwerkte, legde ze uit in een interview: ‘Ik denk, als iets heel gevoelig wordt. Als ik wil dat iemand proeft: nu wordt het net even belangrijker dan het grote verhaal. Dan kies ik geloof ik voor gedichten.’
En het is in deze context dat Werners in het boek een gedicht schrijft waarin ze fantaseert over een seksuele relatie met een zwarte vrouw, Illundi, de eerste zwarte vrouw op wie ze verliefd wordt:
Zachtjes bijten mijn witte tanden
in jouw handen
mijn roze tong krult uit mijn mond
op jouw zwarte huid
likt op jouw vocht
de smaak van piña colada
mijn gezicht nestelt
tussen jouw benen
de geur van nanga en papaja
vandaag…
baad ik mij niet.
Het boek is ook opgedragen aan Illundi: ‘Voor Illundi, wier schoonheid als vloeibaar goud in mijn pen druppelde, als klaverhoning uitstroomde in zorgvuldig gefraseerde zinnen.’ Naast gedichten wisselt Werners het verhaal af met brieven aan Illundi en ex-vriendinnen en fragmenten uit haar dagboek.
Het boek beschrijft Werners’ worsteling met Illundi, die geen lesbische relatie wil uit angst voor wat familieleden en anderen zullen denken. In de brieven aan Illundi richt ze zich tot haar op een liefdevolle, maar soms opdringerige, zelfs stalkerachtige en wanhopige manier om haar liefde te verklaren. De ene keer smekend om aandacht en dan weer te bang om de brief te versturen. Het boek vertelt ook over haar eerdere relaties, vooral die met haar vroegere lerares, een ongelijkwaardige en prille relatie.
- Joanna Werners
In de herinnering van Gloria Wekker las Joanna Werners ruim voor de publicatie van Droomhuid al voor uit haar boek op de literatuursalons van de groep Sister Outsider. De roman lijkt een grote impact te hebben gehad toen het uitkwam. Zoals Anne Krul beschreef, zouden er meer verhalen moeten zijn waarmee zwarte vrouwen zich kunnen identificeren.
Krul vroeg zich in een interview uit 1995 af: ‘Met welke verhalen zouden zwarte vrouwen die van vrouwen houden zich kunnen identificeren?’ Een van de weinige verhalen was de debuutroman van Joanna Werners, gaf Krul aan.
Zwarte vrouwen die van vrouwen houden staan ook centraal in andere romans van Werners. Zoals ze schrijft aan het begin van het boek Amba, vrouw van Het Surinaamse Erf uit 1996:
‘Voor de vrouwen die mij de geheimen van hun leven hebben toevertrouwd. Voor de vrouwen die niet wensen van hun seksuele identiteit een geheim te maken. Met genegenheid en groot respect voor alle tantes die met hun gedachten zaten opgesloten.’
De roman gaat over Amba en hoe haar drie dochters haar, een oudere Surinaamse vrouw, in een bejaardentehuis in Nederland plaatsen omdat ze geen tijd voor haar hebben. De demente vrouw ontmoet een jongere verzorgster die luistert naar de jeugdverhalen van de oudere vrouw. Later blijkt de verzorgster de kleindochter te zijn van een intieme jeugdvriendin van Amba. In haar verdriet om Suriname wordt Amba getroost door de aandacht die ze krijgt van de jonge vrouw, die haar doet denken aan zichzelf, tientallen jaren geleden, omdat ook de verzorgster een lesbische relatie heeft.
Door de diversiteit van haar werk – autobiografisch van karakter zoals Droomhuid, in de vorm van een medegedeeld verhaal zoals Zuigend moeras (1990) of zuivere fictie zoals Amba – is er een rijk archief van verhalen van zwarte vrouwen ontstaan dat Werners verweeft met het heden. Zoals Werners zelf schrijft:
‘Er zal altijd een stoel zijn waar een vrouw op gaat zitten om verhalen te vertellen waardoor de geschiedenis en de juwelen van de cultuur op hun juiste waarde worden geschat en zaadjes zullen zijn voor de toekomst.’
Boekcover Amba, vrouw van het Surinaamse erf door Joanna Werners. Uitgegeven door Vita in Nijmegen (1996)
Tijdschriftartikel: 999 Liefdesbrieven!: Interview met Joanna Werners door Lydia Emanuels voor Amarant. Interview met de Surinaams-Nederlandse schrijfster Joanna Werners (geb. 1953), die in haar romans Droomhuid en Zuigend Moeras haar seksuele voorkeur met haar Surinaamse afkomst combineert (1999)
Tijdschriftartikel: Wanneer kom je want ik ga bijna...: gesprek met Joanna Werners, zwarte lesbische feministe: met fragmenten uit haar eerste roman Droomhuid door Flora van Houwelingen voor Lust en Gratie (1987)
